Teşkilat i Mahsusa'dan MİT'e
2005/04/29
ÖZEL DOSYALAR/MİT'in 33 yıllık hikayesi 30 Ağustos 1998 FARUK MERCAN
-----------------------------------------Teşkilat i Mahsusa'dan MİT'e----------------
Teskilat-i Mahsusa'nin merkezi Istanbul Nuruosmaniye'deydi. Teskilat mensuplari, 1. Dunya Savasi boyunca, Bingazi'de, Trablus'ta, Basra'da, Misir'da gerilla hareketlerini orgutlediler, bu hareketlerde fiilen gorevler aldilar. Osmanli Devleti'nin son yillarinda, siyasi birligin korunmasini saglamak, ayrilikci hareketleri onlemek ve yabanci ulkelerin Ortadogu'daki istihbarat ve gerilla faaliyetlerine karsi koymak amaciyla kurulan Teskilat-i Mahsusa, modern anlamda ilk Turk gizli servisiydi. Istihbarat uzmanlari ve Milli Istihbarat Teskilat-i, Turk istihbarat tarihini Teskilat-i Mahsusa ile baslatiyorlar. Enver, Cemal ve Talat Pasa uclusunun yonetimindeki Ittihat ve Terakki'nin ikitdari ele gecirmesi ile birlikte Teskilat-i Mahsusa, Sultan Resat'in onayiyla kuruldu. GIZLILIK ESASLI TESKILAT-I MAHSUSA Teskilat, istihbarat dunyasinin en temel gelenegine gore gizlilik kurallarina uygun olarak calisiyordu. Gorunuste, Osmanli Genelkurmayi olan Harbiye Nezareti'ne bagli ve elemanlarinin cogu asker kokenliydi. Ancak binlerce sivil elemani vardi. Teskilat-i Mahsusa sadece Harbiye Nezareti ile baglantiliydi ve Osmanli sadrazami bile, teskilat-i ordunun bir parcasi olarak bilirdi. Taskilat sadece sadrazam (basbakan) ve harbiye nazirina (Genelkurmay baskani)na bilgi verirdi. Teskilat-i Mahsusa kitabinin yazari Dr. Phitlip Stoddard, Osmanli gizli servisini su sozlerle anlatiyor: "Teskilat-i Mahsusa, 20. yuzyilin ilk ceyreginde faaliyet gosteren, doneminde dunyanin en guclu ve etkin gizli orgutlerinden biriydi. Ikinci Mesrutiyet donemiyle ilgili kitaplarin cogunda teskilat-in adinin bulunmamasina yol acan bu gizlilik perdesine ragmen, yuksek rutbeli Osmanli subaylarinin bazilari Teskilat-i Mahsusa'yi kesinlikle biliyorlardi. Ancak hukumetteki nazirlarin coguna, Teskilat-i Mahsusa'nin bas sorumlularindan Esref Kuscu Bey'in kendi deyimiyle guvenilmez olduklari icin bilgi verilmiyordu. Turkce ve yabanci dillerde yayinlanan kitaplarda Teskilat-i Mahsusa'dan pek bahsedilmez, bahsedilse de verilen bilgiler cogunlukla dogru degildir. Kaynaklardaki bu eksiklik, teskilat-in adini, faaliyetlerini ve personelini giz li tutmakla yukumlu Osmanli yetkililerinin bir basarisidir. Teskilat-i Mahsusa ajanlarinin buyuk bir bolumu Turk'tu, ancak Osmanli Imparatorlugu'nun her yanina ve yurtdisina dagilmis bulunan cesitli hucrelerin liderlerinin cogu da Turk degildi. Teskilat-i Mahsusa personeli 1916 yilinda 30 bin kisiye ulasmisti. Ajanlarin buyuk bir bolumu uzmanlardan olusuyordu. Bunlar doktorlar, muhendisler, gazeteciler, politikacilar, subaylar ve gecmisleri kuskulu ama sadakatlerine kesinlikle guvenilen gerilla savasi uzmanlariydi. Teskilat-i Mahsusa uc kitada orgutlenmisti. Yakindogu ve Kuzey Afrika'da yayilmis bulunan cesitli hucrelerdeki ajanlarin pek azi orgut mensubu olarak taniniyordu. Resmi uyelik listeleri bulunmamakla birlikte Kuscubasi Esref'e gore, boyle bir listenin yayinlanmasi durumunda Yakindogu'da bircok devlet adami rahatsizlik duyacakti. Boyle bir liste onlarin I. Dunya Savasi oncesinde ve savas sirasinda Turkler icin neler yaptiklarini ve karsiliginda ne kadar para aldiklarini gosterecektir." ILK TURK GIZLI SERVISI Teskilat-i Mahsusa'nin merkezi Istanbul Nuruosmaniye'deydi. Teskilat mensuplari, 1. Dunya Savasi boyunca, Bingazi'de, Trablus'ta, Basra'da, Misir'da gerilla hareketlerini orgutlediler, bu hareketlerde fiilen gorevler aldilar. Osmanli Devleti'nin son yillarinda, siyasi birligin korunmasini saglamak, ayrilikci hareketleri onlemek ve yabanci ulkelerin Ortadogu'daki istihbarat ve gerilla faaliyetlerine karsi koymak amaciyla kurulan Teskilat-i Mahsusa, modern anlamda ilk Turk gizli servisiydi. Teskilat-in onde gelen yoneticisi Kuscubasi Esref Bey, Sultan Abdulhamit'in Kuscubasi'sinin ogluydu. Turkiye'den ayrilmak zorunda kalan 150'likler listesinde yer aldi. Bu ozelligiyle istihbaratcilarin vazgecilmez kaderi olan "kahraman" ya da "hain" olmak tercihleri arasinda o donemde zorunlu olarak ikinci gruba girdi. Ancak daha sonra 1938'de affedildi ve Turkiye'ye geri dondu. Kuscubasi Esref Bey (Esref Sencer), Suleyman Askeri, Omer Naci Bey, Haci Sami Bey gibi teskilat-in ust duzey isimleri disindaki 30 bin kisilik istihbaratcilar ordusu, yaptiklari gorevleriyle ve sirlariyla tarih oldular. Mustafa Kemal Pasa, Mehmet Akif Ersoy ve Bediuzzaman Said Nursi de Teskilat-i Mahsusa'nin verdigi gorevi yerine getiren isimlerdi. MIM MIM GRUBU Teskilat-i Mahsusa'nin, Birinci Dunya Savasi'nin getirdigi yikim sonucu dagilmasindan sonra 1919'da olusturulan "Karakol Orgutu" Milli Mucadele hareketine buyuk destek sagladi. Istanbul'un isgali ile faaliyetine son verilen Karakol Orgutu'nun yerini alan "Mudafaa-i Milliye Grubu"nun (Mim Mim Grubu olarak da adlandirilir) calismalari 1921'de TBMM'ce onaylandi. Mim Mim Grubu tarafindan Istanbul Isgal Kuvvetleri Karargahi'na sizilarak, bircok onemli belge elde edildi. Ataturk'un direktifiyle, Ankara Hukumeti adina istihbarat toplama ve istihbarata karsi koymakla gorevlendirilen ilk kurulus, 1920'de kurulan Askeri Polis Teskilat-i'dir. Bu kurulusun devami olan Tetkik Heyeti Amirlikleri 1922'ye kadar faaliyet gosterdi. Turkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasindan sonra istihbarat gorevi ve sorumluluklari Genelkurmay Baskanligi Haberalma Subesi'ne devredildi. 1926 yili basinda Genelkurmay Baskanligi'nda yapilan bir toplantida Ataturk; cagdas devletlerde oldugu gibi Turkiye'de de bir istihbarat orgutu kurulmasi direktifini verdi. MILLI EMNIYET HIZMETI Birinci Dunya Savasi'nda Almanya'nin istihbarat faaliyetlerini yoneten, Polonya asilli General Oberst Walter Nikolai tarafindan egitilen ve basta Almanya olmak uzere cesitli Avrupa ulkelerinde egitimlerini tamamlayan personelin Turkiye'ye donmesinden sonra, Genelkurmay Baskani Maresal Fevzi Cakmak'in girisimiyle 1927'de Turkiye Cumhuriyeti'nin ilk istihbarat ve istihbarata karsi koyma teskilat-i olan "Milli Emniyet Hizmeti" adli orgut kuruldu. Kisa adi MAH olan bu kurulusun basina Sukru Ali Ogel getirildi. MAH'in kurulusuna iliskin emir uyarinca, o tarihe kadar ordu mufettisleri tarafindan yurutulen istihbarat hizmetleri butunuyle yeni teskilata birakildi. Gecmisi, Ataturk'un de icinde bulundugu Teskilat-i Mahsusa'ya dayanan MAH, zaman icinde ortaya cikan ihtiyaclara gore birkac kez yapilan kucuk degisikliklerle, 1965 yilina kadar Turkiye'nin icte ve dista istihbarat hizmetini karsiladi. Ataturk'ten ismini alan MAH, 1965'te MIT kuruldugu sirada, bu kez MIT'in bir subesi olarak 1980'lere kadar varligini surdurdu. MILLI ISTIHBARAT TESKILATI'NIN (MIT) KURULUSU Devletin milli guvenlik politikasinin hazirlanmasiyla ilgili her konuda, istihbaratin tek elden olusturulmasi ihtiyacinin karsilanabilmesi icin Meclis, 1965'te kabul ettigi kanunla Milli Istihbarat Teskilat-i (MIT) adi ile yepyeni bir orgut kurdu. Yeni yasa MIT'in bir mustesar tarafindan yonetilmesini ongorurken, mustesar, gorevlerin yerine getirilmesinde basbakana karsi sorumlu tutuldu. MIT Kanunu ile devlet capinda istihbarat calismalarinin yonlendirilmesi ve koordinasyonun saglanmasinda gorus bildirmek uzere "Milli Istihbarat Koordinasyon Kurulu" adiyla ilk defa yeni bir yapilanma olusturuldu. Boylece bu tarihten itibaren MIT'in Turkiye'nin yakin siyasi tarihi ile ic ice bugunlere kadar gelen 33 yillik hikayesi basladi... Müsteşar deviren muhtıra MIT'in 33 yillik hikayesi (2)/Faruk mercan 10 Mart 1971 gunu Basbakan Suleyman Demirel, MIT Mustesari Fuat Dogu'yu Basbakanlik binasina cagirdi. 1968 genclik hareketinin dalga dalga yayildigi, Turkiye'de de ozellikle Istanbul'da eylemlerin doruk noktalara ciktigi bir donemden geciliyordu. Ankara'da her gun askeri mudahale soylentileri yayiliyordu. Basbakan Demirel, MIT Mustesari'na sunlari soyledi: Birtakim soylentiler kesiflesiyor, orta yerde bir darbeyi gerektiren bir vaziyet yoktur. Biz nihayet secilmis bir iktidariz. Orada da zorla oturuyor degiliz. Dokuz on gun evvel de guvenoyu sayilabilecek butce uygulamasindan gecmisiz. Cumhurbaskani'na gidiniz ve benim kaygilar icinde oldugumu soyleyiniz. Icap ederse ben de kendisiyle gelir gorusurum. 12 MART MUHTIRASI MIT Mustesari, Basbakan'dan aldigi bu mesajla hemen Cankaya Kosku'ne cikti. Cumhurbaskani Cevdet Sunay, komutanlara cok etki edebilecek durumda degildi. Ben musterihim, Suleyman Bey de musterih olsun, dedi. Mustesar Fuat Dogu, bu mesajla Basbakanlik binasina dondu. Ancak gercekte ne Cumhurbaskani ne de Basbakan musterihti. Nitekim iki gun sonra Genelkurmay Baskani Memduh Tagmac ve dort kuvvet komutaninin imzasini tasiyan 12 Mart Muhtirasi geldi. Bu kez Cumhurbaskani Cevdet Sunay, MIT Mustesari Fuat Dogu'yu cagirdi. Bir muhtira vaziyeti var. Sayin Demirel'e soyle istifa etsin, dedi. Fuat Dogu bu mesajla Demirel'e geldi. Demirel, telefonun tuslarini cevirip Kosku aradi. Sunay, Vaziyet beni de asti, dedi. Sonucta Demirel hukumeti istifa etmek zorunda kaldi. Ancak, o zor gunlerde Cumhurbaskani ile Basbakan arasinda mekik dokuyan MIT Mustesari Fuat Dogu da koltugunu kaybetti. 12 Martcilar onu MIT'in basinda gormek istemiyordu. Bes yil MIT'i yoneten Dogu, Turkiye'nin Lizbon Buyukelciligi'ne atandi. 12 Mart'in kudretli isimlerinden Faruk Gurler ve arkadaslari, MIT'in basina kendi guvendikleri isimleri getirmek istemisti. Mustesarliga Korgeneral Nurettin Ersin, yardimciliklarina ise Recep Ergun ve Rustu Kazandagi pasalar getirildi. Ucu de asker kokenliydi. Devletin zirvesindeki "iktidar mucadelesi"nde Milli Istihbarat Teskilati ilk defa boylesine hesaba katiliyor ve elde edilmeye calisiliyordu. Ancak bu girisimlere donuk tepkilerin ilk kivilcimlari yine MIT'in kendi icinden geldi. Ankara ve Istanbul'daki MIT gorevlileri, istihbarat dunyasina ozgu yontemlerle, MIT'in gunluk politikanin icine cekilmesine donuk girisimlere isyan ettiler. Istanbul'da bu girisimin onculugunu yapan MIT mensuplari, daha sonra Turkiye'nin isimlerini cokca duyacagi Hiram Abas ve Mehmet Eymur ikilisiydi. Istanbul ekibi daha cok Teskilatta yapilmasi gereken reformlar uzerinde dururken, Ankara'da Nurettin Ersin ve ekibinin istifasi isteniyordu. 30 MIT GOREVLISININ IMZALI MEKTUBU Mehmet Eymur'un, Analiz kitabinda "1972 Muhtirasi" olarak isimlendirdigi bu hareket yeni MIT Mustesari Nurettin Ersin'e donuktu. 17 Ekim 1972'de Hiram Abas ve Mehmet Eymur'un onculugunde Istanbul'daki 30 MIT gorevlisinin imzaladigi mektup, Istanbul Bolge Baskani'na verildi. Mektupta, teskilattaki aksakliklar ve randimani dusurucu hususlar siralanarak yapilmasi gereken reformlar belirtiliyordu. Mali yetersizlikler, yeterli tecrubesi olmayan bazi isimlerin tepeden MIT'te ust gorevlere getirilmesi, dis gorevlere yapilan tayinlerde keyfilikler, teskilat yapisini saran hantallik ve kirtasiyecilik, askeri ve siyasi istihbaratin yani sira biyografik ve cografi istihbarata yeterince onem verilmemesi, MIT'in teknik donanimda cagdas istihbarat orgutleri karsisinda oldukca ciliz kalmasi elestiri konusu yapilarak soyle devam edildi: "Netice olarak, serviste acilen koklu bir reforma ihtiyac oldugunu, boyle bir reforma gidilecegi zaman en idealini dusunerek veya baska yerlerden adapte ederek degil, en alt kademeye kadar inerek bizzat calismalari ve gerekli ihtiyaclari musahede etmek suretiyle kararlara varilmasini, fikir teatisinde bulunulmasini, bu hususta tecrubeli, guvenilir kimselerden faydalanilmasini elzem buluyoruz. Ispat edemeyecegimiz fakat emarelerini sifahi olarak karinelerle belirtebilecegimiz bir husus, servis icinde idari mekanizmaya etkisi olan, yabanci devletler lehine calisan sahis veya sahislarin bulundugudur. Gecmis senelerde bircok emsal servislerde bu gibi olaylarin meydana cikarilmasi sebebiyle bu hususa onemle egilinmesini ve gerekli calismalarin guvenilir sahislar tarafindan gizlilikle yapilmasini istemekteyiz... En az diger devletler gibi Turkiye de iyi isleyen bir istihbarat servisine muhtactir kanaatindeyiz. Servisimizin gelisme ve kalitelenmesi calismalarina karsi cikanlarin dolayli sekilde Turkiye aleyhine davranisa girdikleri dusuncesini tasimaktayiz. Turkiye ve servisi cok seven, uzun senelerden beri sadece servisin mali olan bizlerin yukarida sundugumuz hususlari kaleme almaktaki gayemizin yapici ve iyiniyetli olduguna inanilmasini ve yazimizin Mustesarimiza intikal ettirilmesini saygilarimizla arz ederiz." Istanbul ekibi Ankara'ya bu muhtirayi gonderirken, birkac ay sonra Ankara ekibi aciktan Mustesar Nurettin Ersin ve etrafina karsi harekete gecmisti. Cumhurbaskanligi secimleri oncesinde adaylik kulislerine baslayan Faruk Gurler, kendisinin goreve getirttigi MIT Mustesari Nurettin Ersin'in de destegini saglamisti. 1973'un Haziran ayinda MIT'in Ankara Yenimahalle'deki merkezinde elden ele dolasan imzasiz bir mektup iste bu olayla yakindan ilintiliydi. Mektupta soyle deniliyordu: "Nurettin Ersin, Rustu Kazandagi ve Recep Ergun'a acik mektup!" Son altiyedi aylik tutum ve davranislarinizla gercek niyet ve dusuncelerinizi butun ayrintilariyla ortaya sermis bulunuyorsunuz. Sizin kafanizda bulunan sahislarin bu gorevde olmalari bizler icin, servis icin buyuk sanssizliktir. MIT'TE SEVILMIYORSUNUZ, ISTENMIYORSUNUZ Daha dun, operasyonlarda hedefler arasinda ismi gecen sahislarla birlikte oyun tezgahlayarak Cankaya Operasyonu'nu yurutmek icin AP ileri gelenleriyle bazi devlet adamlarimizin telefonlarini dinlettiginizi herkes biliyor.... Sizler, daha onceki Mustesar Fuat Dogu ile MAH Baskani Izzet Cebe ve arkadaslarini hirsizlikla, irz dusmanligiyla itham etme kustahligini gostermis ve mufteri durumuna dusmustunuz... Her turlu davranisinizi ve icraatinizi herkes bilmekte. MIT'in selameti icin aciklarinizi ve yolsuzluklarinizi simdilik aciklamakta fayda gormuyoruz. Ancak sirtinizdaki uniformanin serefini dusunuyorsaniz hasbelkader bulundugunuz makamlardan istifa ettiginizi, cekildiginizi 15 gun icinde aciklarsaniz, yukarida bir kismini acikladigimiz calismalariniz umuma aciklanmayacaktir. Aksi halde butun oyunlariniz hem MIT icinde hem de MIT disinda aciklanacak, rezil olacaksiniz..." Bu aciklama, Turkiye'de bir Watergate olayi yaratacaktir. MIT'te sevilmiyorsunuz, istenmiyorsunuz. "Bunun icin size 15 gun muhlet verilmistir. MIT'te soysuzlarin ve mufterilerin yeri olmadigini ve barinamayacaklarini bilmelisiniz. Gorevden cekilmediginiz takdirde, sizi basbakanin beyanlari da kurtaramayacaktir." (21 Ocak 1993 tarihli Aktuel dergisi) Iddialara gore, Nurettin Ersin, Demirel ve Genelkurmay Baskani Semih Sancar'in telefonlarini dinleterek, dokumlerini Faruk Gurler'e aktariyordu. Cunku CHP lideri Bulent Ecevit, AP lideri Suleyman Demirel ikilisi ve Semih Sancar, Faik Turun gibi askerler Faruk Gurler'in Cumhurbaskani yapilmasina karsiydi. Bu mektubun uzerinden bir ay bile gecmeden Nurettin Ersin ve ekibi MIT'teki gorevlerinden alindilar. MIT'in basina bu kez denizci bir asker Oramiral Bahattin Ozulker getirildi. Ancak Ozulker gorevinin yedinci ayinda MIT'in Samsun birimini denetlemek icin gittigi Samsun'da otel odasinda kalp krizi gecirerek oldu. 197478 doneminde MIT'in patronlugunu emekli Orgeneral Hamza Gurguc yuruttu. Gurguc, "Meclis'i MIT'e inceleten MIT mustesari" olarak tarihe gecti. Gurguc, yayinlanmayan ancak bir bolumu basina yansiyan anilarinda bu incelemeyi soyle anlatiyor: "Umit kaynagimiz olan Parlamento'nun bunyesini tetkik ettirdim. Karsima cikan tablo korkunctu. Yeralti orgutlerinin her cinsinden en az bu orgutlerin sempatizani diyebilecegim kisiler mahdut sayida da olsa, legal partiler semsiyesi altinda parlamentoya girmisti. Ayrica legal partilerin hali de ortadaydi. Arastirmadan cikardigim sonuc, TBMM'nin bu haliyle ise yaramayacagi idi. Bu sonucu ilgili makamlara resmen ulastirdim."(18 Temmuz 1991 tarihli Aktuel dergisi). 197879 doneminde MIT'i yoneten bir baska asker olan Adnan Ersoz, Milli Istihbarat Teskilati'nin terore kurban verdigi mustesar olarak aniliyor. Emekli Orgeneral Ersoz, 13 Ekim 1991 gunu Istanbul Goztepe'de ugradigi suikastla hayatini kaybetti. Adnan Ersoz'un ardindan sirasiyla MIT'in basina Burhanettin Bigali (bes yil), Hayri Undul (uc yil), Teoman Koman (dort yil), Sonmez Koksal (bes yil) ve Senkal Atasagun (yeni) geldi. 9 Martçıların tasfiyesi Milli Istihbarat Teskilati, Turkiye'nin 1971 Mart muhtirasina suruklendigi gunlerde cok onemli iki gorev yapti. Tipki 27 Mayis oncesi ve sonrasinda oldugu gibi yeniden cuntalar turemeye baslamisti. Bunlarin en guclusu Cemal Madanoglu Cuntasiydi. MIT, 1966'dan itibaren orgutlenmeye baslayan buu cuntayi elemani Mahir Kaynak'la yakin takibe aldi. Kaynak, Adalet Partisi iktidarinin daha ikinci yilinda faaliyete gecen bu cuntaya sizmayi basardi, ve dort yil boyunca faaliyetlerini rapor etti. 9 Mart gunu yonetimi ele gecirmek isteyen ancak bunu basaramayan 9 Martcilar, komuta kademesinden Faruk Gurler ve Muhsin Batur ile de iliski icindeydiler. O sebeple, 12 Mart Muhtirasi'ndan sonra iktidari ele gecirdikleri duygusuna kapildilar. Ancak Genelkurmay Baskani Memduh Tagmac ve ekibi bu girisimlere karsiydi. Tagmac'a gore, Suleyman Demirel hukumetinin istifa etmis olmasiyla muhtira amacina ulasmisti. Boylece ruzgar ters esmeye basladi. 9 Martcilar Ordudan tasfiye edildi. 9 Martcilar, muhtiradan uc ay sonra tutuklanmaya basladilar ve Istanbul'da Sikiyonetim Askeri Mahkemesi'nde yargilandilar. Hiram Abas'a gore MİT "Demokrasilerde istihbarat servislerinin yoneldikleri hedef, halk rejimin yaninda oldugu icin, yabanci devletlerden ulkeye yonelerek tehdit ve calismalari tesbit ve ifa ile ulkenin politikasina yon verecek bilgilerin temini, ayrica dis politikada devletin ihtiyaci olabilecek bilgileri temindir. Demokrasilerde halka karsi rejimi koruma gorevini servisler yuklenmediginden, ordu ile istihbarat servisinin cok yakin olmasina ihtiyac yoktur. Demokrasilerde istihbarat gorevi bilhassa dis ulkelere yonelik oldugundan ve istihbarat bir ihtisas kabul edildiginden, istihbarat teskilatlarinin ust seviyesinde gorevde yetismis istihbaratcilar tercih edilirler. Demokrasilerde istihbarat teskilatlarinin askeri guclerle iliskileri, hedef devletler konusunda ordunun ihtiyaci olabilecek bilgileri servislerin elde etmesi ve orduya aktarmasi ile sinirlidir. Servisler demokratik siyasi otoritenin idaresi ve kontrolu altinda gorev yaparlar... Devletimizde MIT'in hangi makama tam olarak bagli bulundugu vuzuha kavusmamistir. MIT Kanunu'nda teskilat basbakan'a bagli olarak gosterilmekte ise de MIT mustesarinin secimi icin MGK'nin tespit ettigi adaylarin devamli muvazzaf general olmasi ve dolayisiyla Genelkurmay ile alt ust iliskilerinin gorevdeki etkinligi, 1980 yili oncesi ve sonrasinda cumhurbaskanlarinin asker kokenli bulunmalari ve MIT basindaki general vasitasiyla teskilata direkt karismalari, kurulusu gunumuze kadar uc basli ve nerenin emrine uyacagini sasirmis duruma getirmistir. Mezkur zafiyet, eski yillarda, Turkiye'de askeri darbe olacaginin adeta herkes tarafindan ogrenildigi zamanlarda bile MIT'in basbakani durumdan haberdar etmemesi veya on tedbirlerle darbeye karsi onlemlere yonelmemesi sonucunu dogurmustur. 1980 oncesinde anarsiye ve siyasi cinayetlere karsi MIT etkin calismalara yonelebilse ve aktivitesi asgari durumda tutulabilse, memleketteki darbe sartlarinin o zaman icinde olusamayacagi dusunulmektedir. .." 26 Eylul 1990'da Istanbul'da silahli saldiri sonucu hayatini kaybeden MIT'in efsane isimlerinden Hiram Abas, Cankaya Kosku'ne cikan Cumhurbaskani Turgut Ozal'a yazdigi mektupta, goruslerini bu sekilde anlatiyor. Abas, Istanbul, Atina, Batum, Beyrut ve Ankara gibi merkezlerde suren 23 yillik istihbaratciligi sonrasinda 1980'de KontrEspiyonaj Dairesi'nin basinda iken istifa etti. 1986'da Mustesar Yardimcisi olarak geri dondugu MIT'te uc yil sonra ortaya cikan Birinci MIT Raporu uzerine de gorevini birakmak zorunda kaldi. Turgut Ozal'in basbakanligi sirasinda MIT'in basina bir sivil mustesar getirmesi projesinde MIT'in patronu olarak o dusunuluyordu. Mustesar yardimciligi gorevine getirilmesi, bu planin ilk asamasiydi. Ancak, Ozal basbakanligi sirasinda dusundugu bu yeniligi gerceklestiremedi. 1967'de Ankara Siyasal'dan mezun olduktan sonra MIT'e giren Hiram Abas, daire baskani iken 23 Agustos 1980 tarihli istifa dilekcesinde sunlari yazmisti: "Ulkemizde sikiyonetim ve rejimin, yipratan anarsi ve teror ile Turkiye'ye karsi, bilhassa Varsova Pakti uyesi ulkelerin yuruttugu espiyonaj ve yikici faaliyetlerle mucadelenin ana gorev olarak MIT Mustesarligi'na ait olduguna inanmaktayim. Turkiye disinda ulkemiz misyon mensuplarina devamli yapilan saldirilarin onlenebilmesi icin uygulanacak karsi calismalarin da MIT Mustesarligi'nin gorevinde basari saglayamadigini gostermektedir. Bu ise mustesarligin calisma metotlarinda, personel politikasinda acele revizyona gidilmesi gerektigini ortaya koymaktadir... Bu sene yapilan terfilerden sonra, kadrosu yukselmis oldugundan daha ust gorevlere tayinlerinin yapilmasi gereken MIT Mustesarligi mensuplarinin atamalari yapilmamis ve butun tayinlerin durdurulmus oldugunu ogrenmis bulunmaktayim. Mezkur husus, MIT Mustesarligi'nin mevcut ve yararsiz faaliyet ve personel politikasinin, onumuzdeki gunlerde de surdurulecegini gostermektedir. Maruz durum muvacehesinde, bugunku MIT Mustesarligi yonetiminde yararli hizmet yapamayacagima inandigimdan, emeklilik muamelelerimin yapilmasini emir ve tensiplerine sunarim." Hiram Abas'in bu gorusleri 12 Eylul yonetiminin basindaki Devlet Baskani Orgeneral Kenan Evren tarafindan da paylasiliyor olmali ki, ASALA'ya donuk operasyonlari yonetme gorevi ona verildi. Mehmet Eymur'un Analiz'deki anlatimiyla, "Kosk, Hiram Bey'i cagirarak kan davasi konusunda gorevlendirdi. Fiilen Kosk'un kadrosunda gozukmesi mahzurlu olabilirdi; ama odemeler Kosk'ten yapilacakti. Hiram Bey kollari sivadi. Turkiye'nin prestijini kurtarmak gorevi yine ona dusmustu." Basbakanlik Teftis Kurulu Baskani Kutlu Savas, Hiram Abas'in yaptigi bu organizeyi ve bu operasyonlarin MIT'le iliskisini Susurluk Raporu'nda soyle yazdi: "Ermeni terorune karsi 12 Eylul'den sonra arayislarin basladigini tarihte Hiram Abas, Abdullah Catli, Haluk Kirci ve bir kisim ulkucuyu organize etmistir. Bu calismalar o tarihte Cumhurbaskanligi bunyesinde yurutulmustu. (Savas'in notu: O tarihte Sayin Kenan Evren Devlet Baskani, Milli Guvenlik Konseyi Baskani ve Genelkurmay Baskan sifatiyla gorev yapiyordu.) Fakat muhtemel ve menfi bir gelisme olmasi ihtimaline binaen calismalar MIT'e devredilmistir." Milli Istihbarat Teskilati da Susurluk sorusturmalari sirasinda, 1982 yilinda ASALA'ya donuk eylemler icin Abdullah Catli ile Paris'te iliski kurdugunu, Kutlu Savas'a acikladi. Ilk sivil mustesar 1965 yilinda kurulan Milli Istihbarat Teskilati'nin basina bugune kadar 13 mustesar atandi. Bu 13 isimden yalnizca onceki Mustesar Sonmez Koksal ve MIT'in simdiki patronu Senkal Atasagun sivil kokenli. MIT'in ilk mustesari Avni Kantan'dan, 1992'de gorevi birakan Teoman Koman'a kadar gorev yapan 11 isim ise asker kokenliydi. MIT Mustesarligi'na sivil bir isim getirilmesi girisimleri ilk olarak Turgut Ozal'in basbakanligi doneminde basladi. Ancak Ozal'in disaridan bir isim atamaktan, MIT'in icinden Hiram Abas'i mustesar yapmaya kadar uygulamaya koymak istedigi bir dizi formul basarili olamadi. 1980 sonrasinda Burhanettin Bigali ve Hayri Undul'un ardindan Teoman Koman 1988'de MIT Mustesari yapildi ve dort yil bu gorevini surdurdu. Ozal'in Cankaya Kosku'ne cikmasi ve Suleyman Demirel'in basbakanligi doneminde Teoman Koman'in ardindan ilk kez bir sivil isim olarak Sonmez Koksal goreve getirildi. Diplomat kokenli bir isim olan Koksal'in bu goreve getirilmesine MGK cevreleri de sicak bakti. DYP lideri Tansu Ciller'in Basbakanlik koltuguna oturmasinin ardindan yeniden MIT'e donuk revizyon girisimleri basladi. Sonmez Koksal'i MIT'in basindan almak isteyen Tansu Ciller Cankaya Kosku'ndeki Suleyman Demirel'in muhalefeti ile karsilasti. Bunun uzerine Ciller cok yonlu planini yururluge koydu. Basbakanliginin daha ucuncu ayinda bu girisimleri baslatan Ciller, MIT'in Istanbul Bolgesi Baskanligi'ndan sonra merkezdeki Yurtdisi Operasyon Baskanligi'ndan emekli olan Nuri Gundes'i, 1993 Agustos'unda "Istihbarat Basdanismanligi" kadrosuyla yeniden MIT'e aldi. Gundes kadrosu MIT'e gozukmekle birlikte fiilen Basbakanlik'ta gorevlendirildi ve Ciller'in istihbarat danismanligini yapti. Ciller ertesi yil, Hiram Abas'la birlikte 1988'de MIT'ten ayrilmak zorunda kalan Mehmet Eymur'u de yeniden getirdi. Aslinda Ciller'in mustesar yardimcisi yapmak istedigi Eymur, MIT Kontr-Teror Dairesi'nin baskan yardimciligina getirildi. Ancak fiilen daireyi o yonetiyordu, cunku baskanlik koltugu bostu. Ciller, en onemli adimi Basbakanliga bagli olarak kurdugu Kamu Guvenligi Baskanligi'ni kurarak atti. MIT'in ic istihbarata donuk gorevlerini ustlenmesi dusunulen bu birim, kisaca KGB olarak tartismalara konu oldu, tepkiler uuzerine de calistirilmadi. Susurluk tartismalari sonrasinda Sonmez Koksal'in Paris Buyukelciligi'ne gonderilmesinden sonra, MIT'in basina yeniden sivil bir isim arayisi basladi. Istihbarat cevrelerine gore, 30 Kasim 1997 gunu MIT karargahinda Basbakan Mesut Yilmaz'in onunde Kutlu Savas ile Sonmez Koksal'in yaptigi tartisma, Koksal'in MIT'in basindan alinmasina yolacti. Sonmez Koksal'in, "Ciller ailesine yakin" goruntusu de Yilmaz'in bu operasyonu yapmasinda rol oynadi. Sonmez Koksal'a donuk bu kaygilar Kutlu Savas'in Susurluk Raporu'na da acik olarak yansidi. 33 yillik bir gecmisi olan teskilatin kendi icinden bir mustesar cikarmasina Milli Guvenlik Kurulu cevrelerinden de tepki gelmedi. MIT'in icinden Emre Taner ve Mikdat Alpay gibi ust duzey yoneticilik yapan isimler on plana cikti. Sonucta MGK'da saglanan mutabakata gore, yine MIT'in kidamli isimlerinden, 31 yillik istihbaratci Senkal Atasagun teskilatin basina getirildi. Bruksel gibi dis merkezlerde gorev yapmis ve bir kontrespiyonaj (istihbarata karsi koyma) uzmani olan Atasagun, 1997 sonlarinda Londra'ya dis goreve gonderilmeden once MIT'in Operasyon Baskani olarak gorev yapiyordu. Boylece, 1967 yilinda askerligini yedek subay olarak yaptiktan sonra en alt kademede MIT'te goreve baslayip Operasyon Baskanligi'na kadar yukselen bir isim MIT'in tarihinde ilk kez Mustesarlik koltuguna oturdu. MİT raporları 1987 Eylul ayinda MIT Mustesari Korgeneral Hayri Undul, Guvenlik Dairesi Baskani Mehmet Eymur'u odasina cagirarak, konustuklari konular hakkinda bilgilendirici bir rapor istedi. Eymur, 10 Kasim 1987'de tamamladigi 23 sayfalik raporu, mustesar izinde oldugu icin yardimcisi Hiram Abas'a sundu. Eymur'un okumasi icin Cumhurbaskanligi MIT Temsilcisi Erkan Gurvit'e verdigi raporun bir kopyasi Gurvit'in istegi uzerine Cumhurbaskani Evren'e ulasti. Evren, yeni izinden donen MIT Mustesari Undul'den icinde firtinalar koparan bilgiler olan rapor olayini sorusturmasini istedi. Emniyet Genel Muduru Saffet Arikan Beduk ile gazetelerin genel yayin yonetmenlerinin masalarina da ulasan rapor, Dogu Perincek'in 2000'e Dogru dergisinde yayinlandi. Basbakan Turgut Ozal'in emriyle Teftis Kurulu Baskani Kutlu Savas sorusturma yuruturken Mehmet Eymur ve Hiram Abas emekliliklerini isteyerek MIT'ten ayrildilar. Eymur'un yardimcisi Eken de ayrilmak zorunda kaldi. 1987 yili Eylul ayinin son gunleriydi. MIT Mustesari Korgeneral Hayri Undul, Guvenlik Dairesi Baskani Mehmet Eymur'u odasina cagirdi. Mustesar, daha once MIT'in Kacakcilik Dairesi'ni yonetmis ve uzun bir Istanbul tecrubesi olan Eymur'e sunlari soyledi: - Tahterevallinin bir ucunda Hiram Abas, diger ucunda Nuri Gundes. Bir o cikiyor, bir digeri. Nedir bu konular, sen bu konulari iyi biliyormussun. Bu Dundar Kilic olayini, Nuri Gundes'i filan bana bir etraflica anlat. Ben seyahate gidiyorum. Donuste seninle bu yandaki odaya kapanalim, kapiyi kapatalim, aksama kadar oturalim. Bana bu konulari izah et. Bu sozlere karsilik Eymur ise soyle konustu: Bu konular son derece karmasik. Hasbelkader bu konularla gorevlendirildim. (Eymur, 1984'teki Babalar operasyonuyla Dundar Kilic ve Behcet Canturk'u sorgulamasini kastediyor.) Olay bazi ust makamlara kadar ulasiyor. Zaman zaman umitsizlige dusup kendi kedime, 'niye ve kime' hizmet ettigimi soruyorum. Bir hazirlik yapip bu konulari size arz edecegim. Bu konusma, dort ay sonra Turkiye'de firtinalar koparacak Birinci MIT Raporu'nun yazilmasiyla sonuclandi. 10 Kasim 1987 tarihli raporun basligi, "Banker Bako olayi, Polis icindeki cekisme ve Yeralti-Polis-Kamu Gorevlileri Iliskileri"ydi, yazari da Mehmet Eymur'du. Mustesara gore tahtarevallinin bir ucunda yer alan Abas o tarihte MIT Mustesar Yardimcisi'ydi. Gundes ise 1986 yilinda MIT'in Yurtdisi Istihbarat Baskanligi'ndan emekli olmustu. Gundes'in onceki gorevi de Istanbul ve Bolgesi Daire Baskanligi'ydi. Ancak Eymur, Istanbul'da da beraber calistigi Abas'i sadece amiri olarak gormuyordu. Kavaklidere'deki bekar evini de bir sure paylastigi Abas, onun icin hem bir 'agabey' hem de buyuk bir istihbaratciydi. Eymur, mustesarin talimati uzerine hemen calismaya basladi. Elindeki dosyalardan ve MIT'in arsivinden yararlanarak yazili bir not hazirladi. Mustesar Undul'e, "Seyahatinizden sonra konuyu size ar zedebilirim." dedi. Mustesar, "Simdi musait degilim, sana uzun zaman ayirmam lazim. Ben sana haber veririm." karsiligini verdi. Undul, kucuk not defterine de donuste alacagi bu brifing kaydini dustu. Mehmet Eymur, daktilo ettigi 23 sayfalik raporunu, 10 Kasim 1987 gunu tamamladi ve mutalaasini almak uzere Mustesar Yardimcisi Hiram Abas'a sundu. Rapor, 1980-85 doneminde MIT'en uzak kalmis olan Abas'in da cok ilgisini cekti. Bir hafta inceledigi raporun uzerine, "Iyi bir calisma, mustesara arz" notunu dustu ve Eymur'e, "Donusunde mustesara ver. Uygun gorurse ust makamlara arz edelim." dedi. 2 Aralik 1987 gunu Cumhurbaskanligi MIT Temsilcisi Erkan Gurvit'e bir dosya goturen Eymur, sohbet sirasinda cantasindaki raporu Erkan Gurvit'e okumasi icin verdi. Metni bir solukta okuyan Gurvit'le Eymur arasinda su konusma gecti: -Cok iddiali bir rapor. -Olabilir. Bazi kaynaklara dayanilarak hazirlanan bir istihbarat etudu. Bu bilgilerin devletin ust makamlarinca bilinmesi gerekir. Bu makamlarca uygun gorulurse detayli bir sekilde tahkik edilebilir. -Bazi ifadeler Atilla'nin ifadelerine benziyor. (Gurvit, o donemde Emniyet Kacakcilik Dairesi'nin basinda olan Atilla Aytek'i kast ediyor.) -Atilla'nin hicbir katkisi yok. Ben 1973'ten beri bu islerin icindeyim. (Eymur, 1973'te Abuzer Ugurlu ve Zihni Ipek'i sorguya almisti.) Eymur, Gurvit'in istegi uzerine rapor ve eklerinin bir kopyasini ertesi gun Cankaya Kosku'ne gonderdi. Firtina yeni yilin baslarinda koptu. Raporda agir sozlerle suclanan Istanbul polisinin basindaki Unal Erkan ve Mehmet Agar kisa surede olayi ogrendiler. Raporda ismi gecen emekli Genelkurmay Baskani Necdet Urug, Cumhurbaskani Kenan Evren'i ve MIT mustesarini arayarak, uzuntusunu iletti. Evren, MIT mustesarini Cankaya Kosku'ne cagirarak olayi sorusturmasini istedi. Mustesar Undul, "Haberim yok, konuyu arastiracagim." dedi. MIT mustesari izinden yeni donmustu. Aslinda rapor Eymur'un onun icin hazirladigi bir klasordu, o olmayinca goreve vekalet eden Hiram Abas'a sunulmustu. Eymur, altinda imzasi olan metnin sorumlulugunu ustlendi, emekliligini isteyebilecegini soyledi. Ne de olsa bu bir rapor degil, "MIT mustesarini basin araciligiyla kamuoyuna yansiyan konularda eldeki bilgilerle destekli olarak bilgilendirmeye donuk teskilat ici bir etut" niteligindeydi. Ancak gelismeler pek MIT yoneticilerinin kontrolunde seyretmedi. Rapor, Emniyet Genel Muduru Saffet Arikan Beduk'un de masasina ulasmisti, 1988'in basinda buyuk gazetelerin genel yayin yonetmenlerinin de masalarindaydi. Ancak, subat ayinin ilk haftasinda raporu Dogu Perincek'in yonetimindeki 2000'e Dogru dergisi yayinladi. Raporda ozetle, mafyanin Basbakan Turgut Ozal'a karsi DYP ve SHP'ye sizarak orgutlenme girisimlerinde bulundugu, Istanbul polisinin basindaki Unal Erkan ve Mehmet Agar'in yeralti dunyasi ile iliskileri bulundugu, Necdet Urug'un Istanbul Sikiyonetim Komatanligi sirasinda bu dunya ile iliskileri oldugu, Fahrettin Arslan, Dundar Kilic, Abuzer Ugurlu ve Behcet Canturk gibi isimlerin devlet gorevlileriyle baglantilari oldugu, bunlarin icinde Nuri Gundes gibi MIT gorevlilerinin de bulundugu, kacakcilik eylemlerine dayanan buyuk paralarin bu isimlerle devlet gorevlileri arasinda paylasildigi, buna karsilik yeralti dunyasinin eylemlerine goz yumuldugu, kacakcilik olgusunun teror olaylarinin da temeli oldugu vurgulaniyordu. Basbakan Ozal, kamuoyu baskisi uzerine Basbakanlik Teftis Kurulu Baskani Kutlu Savas'a sorusturma emri verdi. Kutlu Savas'in sorusturmasi surerken Mehmet Eymur ve Hiram Abas emekliliklerini istediler ve MIT'ten ayrildilar. Bu sirada Guvenlik Dairesi'nde Eymur'un yardimcisi olan Yarbay Korkut Eken de MIT'ten ayrilmak zorunda kaldi. Necdet Urug, Basbakanlik aleyhinde Danistay'da tazminat davasi acti. Danistay, MIT raporunu Basbakanlik'tan isteyince Turgut Ozal, Kutlu Savas'a, "Raporu gondermeyin" talimati verdi. Ozal, o gunun sartlarinda yeterince sonuc doguran rapor olayinin uzerinde daha fazla durmak istememisti. Boylece Urug, 40 milyonluk bir manevi tazminat davasi kazandi, bu parayla Izmir'deki kizina bir daire aldi. Raporda ismi gecen bazi devlet gorevlileri de kendilerini "siyirmayi" iyi becerdiler ve devlet kademesindeki yukselislerini yakin tarihlere kadar surdurduler. Ikinci MIT Raporu 18 yillik MIT istihbarat gorevlisi Tarik Umit'in Istanbul'da kacirilarak ortadan kaldirilmasinin uzerinden bir yil, Mehmet Ali Yaprak'in Gaziantep'te evinin onunden kacirilarak Siverek'e goturulup sorgulanmasinin uzerinden de iki ay gecmisti. 1994'te Kontr-Teror Merkezi'nin yoneticisi olarak yeniden MIT'e donen Mehmet Eymur, bazi gazetecilere cantasindaki rapordan "not almalari" icin izin verdi. O ayin sonunda kumarhaneler krali Omer Lufi Topal da Istanbul Sariyer'de olduruldu. Ancak buyuk gazetelerin yoneticileri, tipki birinci raporda oldugu gibi, bu ikinci raporu yayinlamak icin de hic heves gostermediler. Birincisinde oldugu gibi bu ikinci metinde de agir suclamalarin hedefi Mehmet Agar'di. Daha once yeralti dunyasi ile iliski icinde olmakla suclanan Agar, bu kez Emniyet Genel Mudurlugu bunyesinde sivil sahislardan mutesekkil bir suc orgutu kurmakla suclaniyordu. Sonucta yine Dogu Perincek imdada yetisti. Abdullah Catli'nin Mehmet Ozbay kimligiyle Turkiye'de serbestce dolastigini, uzman emniyetci kimligi tasidigini, buna dayanarak silah ruhsati aldigini desifre eden 2. MIT Raporu'nu Dogu Perincek'in Aydinlik dergisi 22 Eylul 1996 gunu yayinladi. Susurluk kazasi, bu raporun yayinlanmasindan 45 gun sonra meydana geldi. Mercedes'te bulunan Mehmet Ozbay'in gercek kimligini gizlemeye donuk calismalar yarim saat icinde sonucsuz kaldi ve 3 Kasim gunu meydana gelen kazanin uzerinden bir saat bile gecmeden butun Turkiye, kazada olen Mehmet Ozbay'in Abdullah Catli oldugunu ogrendi. Gercekten de raporda yazildigi gibi uzerinde kimlikler cikmisti. MIT yoneticileri baslangicta bu raporu kabul etmediler. Meclis Komusyonu'na konusan Mustesar Sonmez Koksal, "1987 tarihli rapor zaten ilgilisi tarafindan ustlenildi. Onun disinda yazilan bir rapor yoktur." dedi. Mehmet Eymur de Meclis Komisyonu'nda raporu dogrudan ustlenmedi. Ancak, boyle bir rapor ya da metnin ancak bazi MIT gorevlilerinin kaleminden cikmis olabileceginden kimsenin kuskusu kalmadi. Bu raporda ozetle, Emniyet Genel Mudurlugu doneminde Mehmet Agar'in gorunuste PKK ve DEV-SOL'a karsi operasyonlar yapmak amaciyla Abdullah Catli, Haluk Kirci, Sami Hostan ve Yasar Oz gibi isimlerden olusan bir ekip kurdugu, bu ekibi eski MIT gorevlisi Korkut Eken'in sevk ve idare ettigi, ekipteki kisilere resmi kimlikler, yesil pasaportlar verildigi, bu kisilerin polis eskortlariyla dolastigi, uyusturucu kacakciligi, adam oldurme gibi eylemleri yaparken polis himayesinden yararlandiklari, Tarik Umit, Lazim Asmaili ve Askar Simitko'yu bu ekibin kacirarak ortadan kaldirdigi, Mehmet Ali Yaprak'in bu ekipce kacirilip Sedat Bucak'in Siverek'teki evinde sorgulandigi, Yaprak'tan dort milyon mark alindigi, onlem alinmazsa bu ekibin siyasi cinayetlere de yonelebilecegi vurgulaniyordu. MİT'in cevapları Milli Istihbarat Teskilati, onceki Mustesar Sonmez Koksal doneminde Internet'te bir sayfa acarak, topluma karsi acik ve seffaf olma yonunde ilk adimi atti. MIT'in tarihcesi, kurulusu, yapisi, gorevleri anlatilirken, sorulu-cevapli bir bolumle de MIT'e donuk kuskular giderilmeye calisiliyor. MIT'in Internet sayfasindaki bu bolum soyle: MIT'in sivillesmesi kavrami neyi ifade ediyor?: Batili demokratik ulkelerin servislerinde asker kokenli personel kullanmanin orani cok daha yuksektir. Meseleye asker-sivil gibi ayirimci bir yaklasimla bakilmamalidir. Ulke cikarlari ve ihtiyaclara gore, uzmanlik alanlarinin zorunlu kildigi kadrolasma, personel politikasinin temel unsuru olmalidir. Halen MIT bunyesindeki asker kokenli personel miktari tek rakamli yuzdeleri gecmemektedir. Teskilat bunyesinde calisan her gorevli MIT mensubu olma kimligi ile butunlesmis olup, uzmanlik alanlarinda en yuksek verimliligi saglama gayreti icindedir. MIT bunyesinde baslatilan yeni yapilanmanin amaci nedir?: Dunyada ve bolgemizde her sey cok hizli degisime ugramaktadir. Bircok alanda gelisen butunlesme iliskilerine ragmen, ulkeler ve gucler arasindaki cikar farkliliklari catismalari daha da artirmaktadir. Turkiye; uluslararasi ve bolgesel politikalarin etkilesim alani icinde belirleyici rollere sahip, lider bir ulke konumundadir. Bu sebeple, dayanisma kurulmak istenen veya gelismesi engellenmek istenen bolgesel bir guc konumundadir. MIT'in, Turkiye'nin gelisen ihtiyaclarina, ulkelerarasi iliskilerinin niteligine cevap verebilen bir yapiya kavusturulmasi, devletimizin gelisme dinamigi bakimindan hayati onemi haizdir. Guvenlik, stratejik istihbarat konularinin yani sira, organize suclar ile teror tehdidinin onlenmesinde, ekonomik guvenligi saglayici calismalarda gerekli yerini almak zorundadir. Ayrica, gelisen ve buyuyen Turkiye'nin bolgesel guc olarak yaratilmasinda istihbaratin oncelikli katkisinin saglanabilmesi, istihbarat uretimini gelistirici calismalarimizin temel unsurudur. Yeni yapilanmanin hedeflerini bu cercevede degerlendirmek mumkundur. MIT calisanlarinin miktari nedir, nasil bir personel politikasi uygulanmaktadir?: Teskilatta calisanlarin miktari konusunda aciklama yapilmamaktadir. MIT'in gelisme hedeflerini gerceklestirici bir personel politikasi planli sekilde uygulanmaktadir. Siyasal ve Sosyal Bilimler, Kamu Yonetimi, Uluslararasi Iliskiler, Hukuk, Ekonomi, Isletme, Iletisim, Dil Bilimleri, Bilgisayar, Fizik, Kimya, Istatistik gibi cesitli uzmanlik alanlarindan sinavla alinan, dil bilen personelle "Istihbarat Meslek Sinifi"ni yaratma, baska bir deyimle profesyonellesme sureci yasanilmaktadir. Teskilat bunyesinde, esit haklara sahip onemli sayida kadin personel de bulunmaktadir. Erken emeklilikle ilgili duzenleme nicin yapildi?: MIT mensuplari icin erken emeklilik, surekli stresli gorevin zorunlu sonucu oldugu kadar, uygulamaya soktugumuz personel politikamizin temel unsurlarindandir. Teskilatin buyuk cogunlugu tarafindan desteklenen erken emeklilik karari ile Istihbarat Meslek Sinifi yaratilmasinin onemli adimlari atilmistir. Bosalan kadrolar yerine lisan bilir, cagimizin gelismelerini takip edebilecek yetenekli gencler alinmaktadir. Emekli olanlarin tecrubelerinden yararlanilmaya da onem verilmektedir. Benzer yas sinirlari Turk Silahli Kuvvetleri, Emniyet Teskilati gibi kuruluslar icin de soz konusudur. MIT; emekli ve faal gorevlerde bulunanlarla, her kesime guven verebilecek bir yapiya sahiptir. MIT'in yabanci istihbarat teskilatlariyla iliskilerinin mahiyeti nedir?: Yabanci istihbarat teskilatlariyla iliskiler kanuni gorevlerin sinirlari, milli cikarlar ve siyasi otoritenin kararlari cercevesinde sekillenir. Turkiye'nin cikarlarinin gerekli kildigi ihtiyaclara gore her ulkenin servisi ile iliski kurulabilmektedir. Isbirliginin derecesini tayin eden unsurlar da, karsilikli menfaat ilkesi ve milli cikarlarin tayin edici rolu ile sekillenmektedir. MIT'in ulusal ve uluslararasi terorle mucadele politikasi nedir?: Terorle mucadelede daha aktif sekilde yer alabilmenin calismalari gelistirilmektedir. Terorizmin, milli, bolgesel ve uluslararasi baglantilarini dikkate alarak, haber toplama analiz calismalarinda, isbirligi saglanan yabanci servislerle ve ilgili kuruluslarla koordinasyonun gelistirilmesinde, verimliligi artirici tedbirler alinmaktadir. Uyusturucu ticareti, silah kacakciligi gibi organize suclar, ekonomik, politik, guvenlik sorunlarinin terorle baglantisini dikkate alan bir calisma kavrami cercevesinde faaliyetlerin yonlendirilmesi esas alinmistir. MIT'in ic politikada taraf tutma durumu olabilir mi?: Zaman zaman yanlis bilgilenme veya maksatli yonlendirmelerden kaynaklanan bazi iddialar ortaya atilarak, MIT'i ic politikanin bir araci olarak gosterme gayretlerine rastlanabilmektedir. MIT, anayasa ve kanunlarin belirledigi yetkileri cercevesinde, milli ve uzman bir kurulus olarak gorevini yurutmektedir. MIT calisanlarinin gorev ve sorumluluklari, demokratik ve hukuk ilkelerinin hakim oldugu Anayasa rejimini koruma ve guclendirme inanc ve kararliligi ile sekillenmektedir. Bazi kesimlerden MIT'e yoneltilen elestirilerin sebepleri nelerdir?: Zaman zaman farkli inanc, ideoloji ve dusunceye sahip bazi kesimlerin elestirileriyle karsilasilmaktadir. Bu elestirilerin buyuk cogunlugunun, yanlis bilgilenmeden kaynaklandigi soylenebilir. Ayrica, gecmis tarihlerde, gunun kosullari icerisinde ortaya cikmis, arzu edilmeyen bazi durumlarin, gunumuzde yapilan degerlendirmeler icin de gecerli sayilmasi, yaniltici elestirileri ortaya cikaran onemli sebeplerdendir. MIT, insanlarin inanclarina ve ozgur dusuncelerine saygi gosterilmesini prensip olarak benimsemistir. Ancak inanclarin ve ozgur dusuncenin mevcut Anayasa duzenini hedef alan siyasi hareketlerin veya terorizmin amaclari icin, yasal yollar disinda istismar edilmesine yonelik orgutlu ve maskeli faaliyetleri izlemek de MIT'in baslica gorevlerindendir. Dogru bilgilere dayanilarak yapilan ve yapici olan her turlu elestiri onemle degerlendirilmekte olup, MIT'i guclendirme calismalarimiza isik tutmaktadir. Stratejik ve guvenlik istihbaratlarinin MIT catisi altinda bulunmasi veya ayrilmasi tartismalarina MIT nasil yaklasiyor?: Turkiye'de ic ve dis tehditlere bir butun olarak yaklasilmasi zorunludur. Turkiye'nin jeostratejik konumu, bolgesel sorunlar, bolgesel ve uluslararasi cikar catismalarinin yarattigi tehditler, siyasi,ekonomik,askeri,guvenlik meselelerinin ic iceligi, analizlerde butunlestirici calismalari kacinilmaz kilarken, haber toplama gayretlerinin yonlendirilmesinde de ayni ihtiyaci ortaya cikarmaktadir. Diger guvenlik kuruluslarinin, gorev cerceveleriyle baglantili olan istihbarat calismalarinin sinirlarinin belirlenmesi ve kuruluslararasi koordinasyon ile stratejik anlamda istihbaratin MIT bunyesinde merkezilestirilmesinin zorunlulugu farkli seylerdir. Guvenlik istihbarati yurtici faaliyetlerle sinirli degildir. Onemli olcude yurtdisinda da tehdit olusturdugu gibi, soz konusu tehditlere destek veren ulkelerle baglantili olarak, stratejik istihbarat ile de butunlesmektedir. MIT bunyesinde, yeni yapilanma cercevesinde, guvenlik ve stratejik istihbarat konulari, Istihbarat Baskanligi catisi altinda toplanmistir. Turkiye'nin jeostratejik konumunun yarattigi tehditler arasindaki baglantilari dikkate alarak, ayni cati altinda yapilan koordinasyon ve analiz calismalarinin istihbarat uretimindeki etkinligi artiracagi degerlendirmesi ile calismalar yonlendirilmektedir. MIT'in teknik imkanlarinin seviyesi nedir?: Cagimizda teknoloji basdondurucu bir hizla gelismektedir. Iletisimden, bilim dallarina, cesitli uretim alanlarina kadar her konu teknolojinin ve bilgisayar kullaniminin hakimiyeti altina girmektedir. Gelisen, buyuyen Turkiye'nin gelecegi, cagdas bilimin ve teknolojinin yaygin ve etkili sekilde kullanilabilmesine baglidir. MIT olarak, her gecen gun genisleyen ve agirlasan gorevlerimizin ihtiyaca cevap verebilecek seviyede basarilabilmesi icin, teknolojik gelisme yonunden de onemli adimlar atilmistir ve calismalar devam ettirilmektedir. Turkiye'nin jeostratejik yapisi teknolojik gelismelerin istihbarat uretimine olan katkisinin artirilmasini zorunlu kilmaktadir. Bu calismalar, devletimizce teskilatimiz icin onemli gelismeler saglayacaktir. Diger istihbarat birimleri Milli Istihbarat Teskilati'nin yani sira, istihbarat toplama gorevi olan diger devlet birimleri soyle: Emniyet Istihbarati, Genelkurmay Istihbarati ve Jandarma Istihbarati. Emniyet Istihbarati'ni kurma calismalari, 1960 oncesinde Adnan Menderes Hukumeti ile basladi. O tarihe kadar Emniyet mudurluklerinde "ozel buro, siyasi sube, onemli isler mudurlugu" gibi birimlerin gordugu fonksiyon, yeni bir cati altinda yapilmak istendi. 1959'da ozel buroyu kaldiran Icisleri Bakani Namik Gedik, Ergun Gokdeniz'i Emniyet Istihbarati'ni kurma calismasi ile gorevlendirdi. Araya 27 Mayis ihtilali girdi; ancak ihtilalcilerin ilk el attigi alanlardan biri MIT ve Emniyet oldu. Gokdeniz yeniden gorevlendirildi. Emniyet Istihbarat Dairesi'nin kurulmasi Milli Birlik Komitesi tarafindan onaylandi. Ilk Daire Baskani da Ergun Gokdeniz oldu. Gorevi "ic istihbarat" olan Emniyet Istihbarati'nin onde gelen ismi Hanefi Avci, Turkiye'de istihbarat gorevi yapan devlet organlarinin mutlaka Meclis tarafindan denetlenmesi gerektigini, Mehmet Ali Birand'in 32. Gun programinda soyle anlatti: "Meclis'in bizim uzerimizde yani askeri kesim, Milli Istihbarat ve bizim uzerimizde herhangi bir denetimi yok. Siviller bunu kendileri icin bir gorev saymiyorlar. Hatta daha acik soyleyeyim siviller biraz da cekiniyorlar bu teskilatlardan. Yani gelip bizleri denetlemekten, Milli Istihbarat'i denetlemekten biraz urkuyorlar. Bu kendilerinin gorevi degilmis, bu teskilatlar daha kendilerinin ustundeymis gibi goruyorlar. Turk demokrasisinin carpikliginin cok bariz bir ornegidir bu. Simdi bunu siz tahkik etmezseniz, arastirmazsaniz nasil cikaracaksiniz. Hep baskasindan bekliyoruz, peki kim arastiracak? Dort aydir bu konular arastirilmis degil, bir tahkikat acilmis degil veya en azindan benden sorulmus degil..."
Kaynak :08/02/2001 ZAMAN GAZETESI www.zaman.com.tr
-----------------------------------------Teşkilat i Mahsusa'dan MİT'e----------------
Teskilat-i Mahsusa'nin merkezi Istanbul Nuruosmaniye'deydi. Teskilat mensuplari, 1. Dunya Savasi boyunca, Bingazi'de, Trablus'ta, Basra'da, Misir'da gerilla hareketlerini orgutlediler, bu hareketlerde fiilen gorevler aldilar. Osmanli Devleti'nin son yillarinda, siyasi birligin korunmasini saglamak, ayrilikci hareketleri onlemek ve yabanci ulkelerin Ortadogu'daki istihbarat ve gerilla faaliyetlerine karsi koymak amaciyla kurulan Teskilat-i Mahsusa, modern anlamda ilk Turk gizli servisiydi. Istihbarat uzmanlari ve Milli Istihbarat Teskilat-i, Turk istihbarat tarihini Teskilat-i Mahsusa ile baslatiyorlar. Enver, Cemal ve Talat Pasa uclusunun yonetimindeki Ittihat ve Terakki'nin ikitdari ele gecirmesi ile birlikte Teskilat-i Mahsusa, Sultan Resat'in onayiyla kuruldu. GIZLILIK ESASLI TESKILAT-I MAHSUSA Teskilat, istihbarat dunyasinin en temel gelenegine gore gizlilik kurallarina uygun olarak calisiyordu. Gorunuste, Osmanli Genelkurmayi olan Harbiye Nezareti'ne bagli ve elemanlarinin cogu asker kokenliydi. Ancak binlerce sivil elemani vardi. Teskilat-i Mahsusa sadece Harbiye Nezareti ile baglantiliydi ve Osmanli sadrazami bile, teskilat-i ordunun bir parcasi olarak bilirdi. Taskilat sadece sadrazam (basbakan) ve harbiye nazirina (Genelkurmay baskani)na bilgi verirdi. Teskilat-i Mahsusa kitabinin yazari Dr. Phitlip Stoddard, Osmanli gizli servisini su sozlerle anlatiyor: "Teskilat-i Mahsusa, 20. yuzyilin ilk ceyreginde faaliyet gosteren, doneminde dunyanin en guclu ve etkin gizli orgutlerinden biriydi. Ikinci Mesrutiyet donemiyle ilgili kitaplarin cogunda teskilat-in adinin bulunmamasina yol acan bu gizlilik perdesine ragmen, yuksek rutbeli Osmanli subaylarinin bazilari Teskilat-i Mahsusa'yi kesinlikle biliyorlardi. Ancak hukumetteki nazirlarin coguna, Teskilat-i Mahsusa'nin bas sorumlularindan Esref Kuscu Bey'in kendi deyimiyle guvenilmez olduklari icin bilgi verilmiyordu. Turkce ve yabanci dillerde yayinlanan kitaplarda Teskilat-i Mahsusa'dan pek bahsedilmez, bahsedilse de verilen bilgiler cogunlukla dogru degildir. Kaynaklardaki bu eksiklik, teskilat-in adini, faaliyetlerini ve personelini giz li tutmakla yukumlu Osmanli yetkililerinin bir basarisidir. Teskilat-i Mahsusa ajanlarinin buyuk bir bolumu Turk'tu, ancak Osmanli Imparatorlugu'nun her yanina ve yurtdisina dagilmis bulunan cesitli hucrelerin liderlerinin cogu da Turk degildi. Teskilat-i Mahsusa personeli 1916 yilinda 30 bin kisiye ulasmisti. Ajanlarin buyuk bir bolumu uzmanlardan olusuyordu. Bunlar doktorlar, muhendisler, gazeteciler, politikacilar, subaylar ve gecmisleri kuskulu ama sadakatlerine kesinlikle guvenilen gerilla savasi uzmanlariydi. Teskilat-i Mahsusa uc kitada orgutlenmisti. Yakindogu ve Kuzey Afrika'da yayilmis bulunan cesitli hucrelerdeki ajanlarin pek azi orgut mensubu olarak taniniyordu. Resmi uyelik listeleri bulunmamakla birlikte Kuscubasi Esref'e gore, boyle bir listenin yayinlanmasi durumunda Yakindogu'da bircok devlet adami rahatsizlik duyacakti. Boyle bir liste onlarin I. Dunya Savasi oncesinde ve savas sirasinda Turkler icin neler yaptiklarini ve karsiliginda ne kadar para aldiklarini gosterecektir." ILK TURK GIZLI SERVISI Teskilat-i Mahsusa'nin merkezi Istanbul Nuruosmaniye'deydi. Teskilat mensuplari, 1. Dunya Savasi boyunca, Bingazi'de, Trablus'ta, Basra'da, Misir'da gerilla hareketlerini orgutlediler, bu hareketlerde fiilen gorevler aldilar. Osmanli Devleti'nin son yillarinda, siyasi birligin korunmasini saglamak, ayrilikci hareketleri onlemek ve yabanci ulkelerin Ortadogu'daki istihbarat ve gerilla faaliyetlerine karsi koymak amaciyla kurulan Teskilat-i Mahsusa, modern anlamda ilk Turk gizli servisiydi. Teskilat-in onde gelen yoneticisi Kuscubasi Esref Bey, Sultan Abdulhamit'in Kuscubasi'sinin ogluydu. Turkiye'den ayrilmak zorunda kalan 150'likler listesinde yer aldi. Bu ozelligiyle istihbaratcilarin vazgecilmez kaderi olan "kahraman" ya da "hain" olmak tercihleri arasinda o donemde zorunlu olarak ikinci gruba girdi. Ancak daha sonra 1938'de affedildi ve Turkiye'ye geri dondu. Kuscubasi Esref Bey (Esref Sencer), Suleyman Askeri, Omer Naci Bey, Haci Sami Bey gibi teskilat-in ust duzey isimleri disindaki 30 bin kisilik istihbaratcilar ordusu, yaptiklari gorevleriyle ve sirlariyla tarih oldular. Mustafa Kemal Pasa, Mehmet Akif Ersoy ve Bediuzzaman Said Nursi de Teskilat-i Mahsusa'nin verdigi gorevi yerine getiren isimlerdi. MIM MIM GRUBU Teskilat-i Mahsusa'nin, Birinci Dunya Savasi'nin getirdigi yikim sonucu dagilmasindan sonra 1919'da olusturulan "Karakol Orgutu" Milli Mucadele hareketine buyuk destek sagladi. Istanbul'un isgali ile faaliyetine son verilen Karakol Orgutu'nun yerini alan "Mudafaa-i Milliye Grubu"nun (Mim Mim Grubu olarak da adlandirilir) calismalari 1921'de TBMM'ce onaylandi. Mim Mim Grubu tarafindan Istanbul Isgal Kuvvetleri Karargahi'na sizilarak, bircok onemli belge elde edildi. Ataturk'un direktifiyle, Ankara Hukumeti adina istihbarat toplama ve istihbarata karsi koymakla gorevlendirilen ilk kurulus, 1920'de kurulan Askeri Polis Teskilat-i'dir. Bu kurulusun devami olan Tetkik Heyeti Amirlikleri 1922'ye kadar faaliyet gosterdi. Turkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasindan sonra istihbarat gorevi ve sorumluluklari Genelkurmay Baskanligi Haberalma Subesi'ne devredildi. 1926 yili basinda Genelkurmay Baskanligi'nda yapilan bir toplantida Ataturk; cagdas devletlerde oldugu gibi Turkiye'de de bir istihbarat orgutu kurulmasi direktifini verdi. MILLI EMNIYET HIZMETI Birinci Dunya Savasi'nda Almanya'nin istihbarat faaliyetlerini yoneten, Polonya asilli General Oberst Walter Nikolai tarafindan egitilen ve basta Almanya olmak uzere cesitli Avrupa ulkelerinde egitimlerini tamamlayan personelin Turkiye'ye donmesinden sonra, Genelkurmay Baskani Maresal Fevzi Cakmak'in girisimiyle 1927'de Turkiye Cumhuriyeti'nin ilk istihbarat ve istihbarata karsi koyma teskilat-i olan "Milli Emniyet Hizmeti" adli orgut kuruldu. Kisa adi MAH olan bu kurulusun basina Sukru Ali Ogel getirildi. MAH'in kurulusuna iliskin emir uyarinca, o tarihe kadar ordu mufettisleri tarafindan yurutulen istihbarat hizmetleri butunuyle yeni teskilata birakildi. Gecmisi, Ataturk'un de icinde bulundugu Teskilat-i Mahsusa'ya dayanan MAH, zaman icinde ortaya cikan ihtiyaclara gore birkac kez yapilan kucuk degisikliklerle, 1965 yilina kadar Turkiye'nin icte ve dista istihbarat hizmetini karsiladi. Ataturk'ten ismini alan MAH, 1965'te MIT kuruldugu sirada, bu kez MIT'in bir subesi olarak 1980'lere kadar varligini surdurdu. MILLI ISTIHBARAT TESKILATI'NIN (MIT) KURULUSU Devletin milli guvenlik politikasinin hazirlanmasiyla ilgili her konuda, istihbaratin tek elden olusturulmasi ihtiyacinin karsilanabilmesi icin Meclis, 1965'te kabul ettigi kanunla Milli Istihbarat Teskilat-i (MIT) adi ile yepyeni bir orgut kurdu. Yeni yasa MIT'in bir mustesar tarafindan yonetilmesini ongorurken, mustesar, gorevlerin yerine getirilmesinde basbakana karsi sorumlu tutuldu. MIT Kanunu ile devlet capinda istihbarat calismalarinin yonlendirilmesi ve koordinasyonun saglanmasinda gorus bildirmek uzere "Milli Istihbarat Koordinasyon Kurulu" adiyla ilk defa yeni bir yapilanma olusturuldu. Boylece bu tarihten itibaren MIT'in Turkiye'nin yakin siyasi tarihi ile ic ice bugunlere kadar gelen 33 yillik hikayesi basladi... Müsteşar deviren muhtıra MIT'in 33 yillik hikayesi (2)/Faruk mercan 10 Mart 1971 gunu Basbakan Suleyman Demirel, MIT Mustesari Fuat Dogu'yu Basbakanlik binasina cagirdi. 1968 genclik hareketinin dalga dalga yayildigi, Turkiye'de de ozellikle Istanbul'da eylemlerin doruk noktalara ciktigi bir donemden geciliyordu. Ankara'da her gun askeri mudahale soylentileri yayiliyordu. Basbakan Demirel, MIT Mustesari'na sunlari soyledi: Birtakim soylentiler kesiflesiyor, orta yerde bir darbeyi gerektiren bir vaziyet yoktur. Biz nihayet secilmis bir iktidariz. Orada da zorla oturuyor degiliz. Dokuz on gun evvel de guvenoyu sayilabilecek butce uygulamasindan gecmisiz. Cumhurbaskani'na gidiniz ve benim kaygilar icinde oldugumu soyleyiniz. Icap ederse ben de kendisiyle gelir gorusurum. 12 MART MUHTIRASI MIT Mustesari, Basbakan'dan aldigi bu mesajla hemen Cankaya Kosku'ne cikti. Cumhurbaskani Cevdet Sunay, komutanlara cok etki edebilecek durumda degildi. Ben musterihim, Suleyman Bey de musterih olsun, dedi. Mustesar Fuat Dogu, bu mesajla Basbakanlik binasina dondu. Ancak gercekte ne Cumhurbaskani ne de Basbakan musterihti. Nitekim iki gun sonra Genelkurmay Baskani Memduh Tagmac ve dort kuvvet komutaninin imzasini tasiyan 12 Mart Muhtirasi geldi. Bu kez Cumhurbaskani Cevdet Sunay, MIT Mustesari Fuat Dogu'yu cagirdi. Bir muhtira vaziyeti var. Sayin Demirel'e soyle istifa etsin, dedi. Fuat Dogu bu mesajla Demirel'e geldi. Demirel, telefonun tuslarini cevirip Kosku aradi. Sunay, Vaziyet beni de asti, dedi. Sonucta Demirel hukumeti istifa etmek zorunda kaldi. Ancak, o zor gunlerde Cumhurbaskani ile Basbakan arasinda mekik dokuyan MIT Mustesari Fuat Dogu da koltugunu kaybetti. 12 Martcilar onu MIT'in basinda gormek istemiyordu. Bes yil MIT'i yoneten Dogu, Turkiye'nin Lizbon Buyukelciligi'ne atandi. 12 Mart'in kudretli isimlerinden Faruk Gurler ve arkadaslari, MIT'in basina kendi guvendikleri isimleri getirmek istemisti. Mustesarliga Korgeneral Nurettin Ersin, yardimciliklarina ise Recep Ergun ve Rustu Kazandagi pasalar getirildi. Ucu de asker kokenliydi. Devletin zirvesindeki "iktidar mucadelesi"nde Milli Istihbarat Teskilati ilk defa boylesine hesaba katiliyor ve elde edilmeye calisiliyordu. Ancak bu girisimlere donuk tepkilerin ilk kivilcimlari yine MIT'in kendi icinden geldi. Ankara ve Istanbul'daki MIT gorevlileri, istihbarat dunyasina ozgu yontemlerle, MIT'in gunluk politikanin icine cekilmesine donuk girisimlere isyan ettiler. Istanbul'da bu girisimin onculugunu yapan MIT mensuplari, daha sonra Turkiye'nin isimlerini cokca duyacagi Hiram Abas ve Mehmet Eymur ikilisiydi. Istanbul ekibi daha cok Teskilatta yapilmasi gereken reformlar uzerinde dururken, Ankara'da Nurettin Ersin ve ekibinin istifasi isteniyordu. 30 MIT GOREVLISININ IMZALI MEKTUBU Mehmet Eymur'un, Analiz kitabinda "1972 Muhtirasi" olarak isimlendirdigi bu hareket yeni MIT Mustesari Nurettin Ersin'e donuktu. 17 Ekim 1972'de Hiram Abas ve Mehmet Eymur'un onculugunde Istanbul'daki 30 MIT gorevlisinin imzaladigi mektup, Istanbul Bolge Baskani'na verildi. Mektupta, teskilattaki aksakliklar ve randimani dusurucu hususlar siralanarak yapilmasi gereken reformlar belirtiliyordu. Mali yetersizlikler, yeterli tecrubesi olmayan bazi isimlerin tepeden MIT'te ust gorevlere getirilmesi, dis gorevlere yapilan tayinlerde keyfilikler, teskilat yapisini saran hantallik ve kirtasiyecilik, askeri ve siyasi istihbaratin yani sira biyografik ve cografi istihbarata yeterince onem verilmemesi, MIT'in teknik donanimda cagdas istihbarat orgutleri karsisinda oldukca ciliz kalmasi elestiri konusu yapilarak soyle devam edildi: "Netice olarak, serviste acilen koklu bir reforma ihtiyac oldugunu, boyle bir reforma gidilecegi zaman en idealini dusunerek veya baska yerlerden adapte ederek degil, en alt kademeye kadar inerek bizzat calismalari ve gerekli ihtiyaclari musahede etmek suretiyle kararlara varilmasini, fikir teatisinde bulunulmasini, bu hususta tecrubeli, guvenilir kimselerden faydalanilmasini elzem buluyoruz. Ispat edemeyecegimiz fakat emarelerini sifahi olarak karinelerle belirtebilecegimiz bir husus, servis icinde idari mekanizmaya etkisi olan, yabanci devletler lehine calisan sahis veya sahislarin bulundugudur. Gecmis senelerde bircok emsal servislerde bu gibi olaylarin meydana cikarilmasi sebebiyle bu hususa onemle egilinmesini ve gerekli calismalarin guvenilir sahislar tarafindan gizlilikle yapilmasini istemekteyiz... En az diger devletler gibi Turkiye de iyi isleyen bir istihbarat servisine muhtactir kanaatindeyiz. Servisimizin gelisme ve kalitelenmesi calismalarina karsi cikanlarin dolayli sekilde Turkiye aleyhine davranisa girdikleri dusuncesini tasimaktayiz. Turkiye ve servisi cok seven, uzun senelerden beri sadece servisin mali olan bizlerin yukarida sundugumuz hususlari kaleme almaktaki gayemizin yapici ve iyiniyetli olduguna inanilmasini ve yazimizin Mustesarimiza intikal ettirilmesini saygilarimizla arz ederiz." Istanbul ekibi Ankara'ya bu muhtirayi gonderirken, birkac ay sonra Ankara ekibi aciktan Mustesar Nurettin Ersin ve etrafina karsi harekete gecmisti. Cumhurbaskanligi secimleri oncesinde adaylik kulislerine baslayan Faruk Gurler, kendisinin goreve getirttigi MIT Mustesari Nurettin Ersin'in de destegini saglamisti. 1973'un Haziran ayinda MIT'in Ankara Yenimahalle'deki merkezinde elden ele dolasan imzasiz bir mektup iste bu olayla yakindan ilintiliydi. Mektupta soyle deniliyordu: "Nurettin Ersin, Rustu Kazandagi ve Recep Ergun'a acik mektup!" Son altiyedi aylik tutum ve davranislarinizla gercek niyet ve dusuncelerinizi butun ayrintilariyla ortaya sermis bulunuyorsunuz. Sizin kafanizda bulunan sahislarin bu gorevde olmalari bizler icin, servis icin buyuk sanssizliktir. MIT'TE SEVILMIYORSUNUZ, ISTENMIYORSUNUZ Daha dun, operasyonlarda hedefler arasinda ismi gecen sahislarla birlikte oyun tezgahlayarak Cankaya Operasyonu'nu yurutmek icin AP ileri gelenleriyle bazi devlet adamlarimizin telefonlarini dinlettiginizi herkes biliyor.... Sizler, daha onceki Mustesar Fuat Dogu ile MAH Baskani Izzet Cebe ve arkadaslarini hirsizlikla, irz dusmanligiyla itham etme kustahligini gostermis ve mufteri durumuna dusmustunuz... Her turlu davranisinizi ve icraatinizi herkes bilmekte. MIT'in selameti icin aciklarinizi ve yolsuzluklarinizi simdilik aciklamakta fayda gormuyoruz. Ancak sirtinizdaki uniformanin serefini dusunuyorsaniz hasbelkader bulundugunuz makamlardan istifa ettiginizi, cekildiginizi 15 gun icinde aciklarsaniz, yukarida bir kismini acikladigimiz calismalariniz umuma aciklanmayacaktir. Aksi halde butun oyunlariniz hem MIT icinde hem de MIT disinda aciklanacak, rezil olacaksiniz..." Bu aciklama, Turkiye'de bir Watergate olayi yaratacaktir. MIT'te sevilmiyorsunuz, istenmiyorsunuz. "Bunun icin size 15 gun muhlet verilmistir. MIT'te soysuzlarin ve mufterilerin yeri olmadigini ve barinamayacaklarini bilmelisiniz. Gorevden cekilmediginiz takdirde, sizi basbakanin beyanlari da kurtaramayacaktir." (21 Ocak 1993 tarihli Aktuel dergisi) Iddialara gore, Nurettin Ersin, Demirel ve Genelkurmay Baskani Semih Sancar'in telefonlarini dinleterek, dokumlerini Faruk Gurler'e aktariyordu. Cunku CHP lideri Bulent Ecevit, AP lideri Suleyman Demirel ikilisi ve Semih Sancar, Faik Turun gibi askerler Faruk Gurler'in Cumhurbaskani yapilmasina karsiydi. Bu mektubun uzerinden bir ay bile gecmeden Nurettin Ersin ve ekibi MIT'teki gorevlerinden alindilar. MIT'in basina bu kez denizci bir asker Oramiral Bahattin Ozulker getirildi. Ancak Ozulker gorevinin yedinci ayinda MIT'in Samsun birimini denetlemek icin gittigi Samsun'da otel odasinda kalp krizi gecirerek oldu. 197478 doneminde MIT'in patronlugunu emekli Orgeneral Hamza Gurguc yuruttu. Gurguc, "Meclis'i MIT'e inceleten MIT mustesari" olarak tarihe gecti. Gurguc, yayinlanmayan ancak bir bolumu basina yansiyan anilarinda bu incelemeyi soyle anlatiyor: "Umit kaynagimiz olan Parlamento'nun bunyesini tetkik ettirdim. Karsima cikan tablo korkunctu. Yeralti orgutlerinin her cinsinden en az bu orgutlerin sempatizani diyebilecegim kisiler mahdut sayida da olsa, legal partiler semsiyesi altinda parlamentoya girmisti. Ayrica legal partilerin hali de ortadaydi. Arastirmadan cikardigim sonuc, TBMM'nin bu haliyle ise yaramayacagi idi. Bu sonucu ilgili makamlara resmen ulastirdim."(18 Temmuz 1991 tarihli Aktuel dergisi). 197879 doneminde MIT'i yoneten bir baska asker olan Adnan Ersoz, Milli Istihbarat Teskilati'nin terore kurban verdigi mustesar olarak aniliyor. Emekli Orgeneral Ersoz, 13 Ekim 1991 gunu Istanbul Goztepe'de ugradigi suikastla hayatini kaybetti. Adnan Ersoz'un ardindan sirasiyla MIT'in basina Burhanettin Bigali (bes yil), Hayri Undul (uc yil), Teoman Koman (dort yil), Sonmez Koksal (bes yil) ve Senkal Atasagun (yeni) geldi. 9 Martçıların tasfiyesi Milli Istihbarat Teskilati, Turkiye'nin 1971 Mart muhtirasina suruklendigi gunlerde cok onemli iki gorev yapti. Tipki 27 Mayis oncesi ve sonrasinda oldugu gibi yeniden cuntalar turemeye baslamisti. Bunlarin en guclusu Cemal Madanoglu Cuntasiydi. MIT, 1966'dan itibaren orgutlenmeye baslayan buu cuntayi elemani Mahir Kaynak'la yakin takibe aldi. Kaynak, Adalet Partisi iktidarinin daha ikinci yilinda faaliyete gecen bu cuntaya sizmayi basardi, ve dort yil boyunca faaliyetlerini rapor etti. 9 Mart gunu yonetimi ele gecirmek isteyen ancak bunu basaramayan 9 Martcilar, komuta kademesinden Faruk Gurler ve Muhsin Batur ile de iliski icindeydiler. O sebeple, 12 Mart Muhtirasi'ndan sonra iktidari ele gecirdikleri duygusuna kapildilar. Ancak Genelkurmay Baskani Memduh Tagmac ve ekibi bu girisimlere karsiydi. Tagmac'a gore, Suleyman Demirel hukumetinin istifa etmis olmasiyla muhtira amacina ulasmisti. Boylece ruzgar ters esmeye basladi. 9 Martcilar Ordudan tasfiye edildi. 9 Martcilar, muhtiradan uc ay sonra tutuklanmaya basladilar ve Istanbul'da Sikiyonetim Askeri Mahkemesi'nde yargilandilar. Hiram Abas'a gore MİT "Demokrasilerde istihbarat servislerinin yoneldikleri hedef, halk rejimin yaninda oldugu icin, yabanci devletlerden ulkeye yonelerek tehdit ve calismalari tesbit ve ifa ile ulkenin politikasina yon verecek bilgilerin temini, ayrica dis politikada devletin ihtiyaci olabilecek bilgileri temindir. Demokrasilerde halka karsi rejimi koruma gorevini servisler yuklenmediginden, ordu ile istihbarat servisinin cok yakin olmasina ihtiyac yoktur. Demokrasilerde istihbarat gorevi bilhassa dis ulkelere yonelik oldugundan ve istihbarat bir ihtisas kabul edildiginden, istihbarat teskilatlarinin ust seviyesinde gorevde yetismis istihbaratcilar tercih edilirler. Demokrasilerde istihbarat teskilatlarinin askeri guclerle iliskileri, hedef devletler konusunda ordunun ihtiyaci olabilecek bilgileri servislerin elde etmesi ve orduya aktarmasi ile sinirlidir. Servisler demokratik siyasi otoritenin idaresi ve kontrolu altinda gorev yaparlar... Devletimizde MIT'in hangi makama tam olarak bagli bulundugu vuzuha kavusmamistir. MIT Kanunu'nda teskilat basbakan'a bagli olarak gosterilmekte ise de MIT mustesarinin secimi icin MGK'nin tespit ettigi adaylarin devamli muvazzaf general olmasi ve dolayisiyla Genelkurmay ile alt ust iliskilerinin gorevdeki etkinligi, 1980 yili oncesi ve sonrasinda cumhurbaskanlarinin asker kokenli bulunmalari ve MIT basindaki general vasitasiyla teskilata direkt karismalari, kurulusu gunumuze kadar uc basli ve nerenin emrine uyacagini sasirmis duruma getirmistir. Mezkur zafiyet, eski yillarda, Turkiye'de askeri darbe olacaginin adeta herkes tarafindan ogrenildigi zamanlarda bile MIT'in basbakani durumdan haberdar etmemesi veya on tedbirlerle darbeye karsi onlemlere yonelmemesi sonucunu dogurmustur. 1980 oncesinde anarsiye ve siyasi cinayetlere karsi MIT etkin calismalara yonelebilse ve aktivitesi asgari durumda tutulabilse, memleketteki darbe sartlarinin o zaman icinde olusamayacagi dusunulmektedir. .." 26 Eylul 1990'da Istanbul'da silahli saldiri sonucu hayatini kaybeden MIT'in efsane isimlerinden Hiram Abas, Cankaya Kosku'ne cikan Cumhurbaskani Turgut Ozal'a yazdigi mektupta, goruslerini bu sekilde anlatiyor. Abas, Istanbul, Atina, Batum, Beyrut ve Ankara gibi merkezlerde suren 23 yillik istihbaratciligi sonrasinda 1980'de KontrEspiyonaj Dairesi'nin basinda iken istifa etti. 1986'da Mustesar Yardimcisi olarak geri dondugu MIT'te uc yil sonra ortaya cikan Birinci MIT Raporu uzerine de gorevini birakmak zorunda kaldi. Turgut Ozal'in basbakanligi sirasinda MIT'in basina bir sivil mustesar getirmesi projesinde MIT'in patronu olarak o dusunuluyordu. Mustesar yardimciligi gorevine getirilmesi, bu planin ilk asamasiydi. Ancak, Ozal basbakanligi sirasinda dusundugu bu yeniligi gerceklestiremedi. 1967'de Ankara Siyasal'dan mezun olduktan sonra MIT'e giren Hiram Abas, daire baskani iken 23 Agustos 1980 tarihli istifa dilekcesinde sunlari yazmisti: "Ulkemizde sikiyonetim ve rejimin, yipratan anarsi ve teror ile Turkiye'ye karsi, bilhassa Varsova Pakti uyesi ulkelerin yuruttugu espiyonaj ve yikici faaliyetlerle mucadelenin ana gorev olarak MIT Mustesarligi'na ait olduguna inanmaktayim. Turkiye disinda ulkemiz misyon mensuplarina devamli yapilan saldirilarin onlenebilmesi icin uygulanacak karsi calismalarin da MIT Mustesarligi'nin gorevinde basari saglayamadigini gostermektedir. Bu ise mustesarligin calisma metotlarinda, personel politikasinda acele revizyona gidilmesi gerektigini ortaya koymaktadir... Bu sene yapilan terfilerden sonra, kadrosu yukselmis oldugundan daha ust gorevlere tayinlerinin yapilmasi gereken MIT Mustesarligi mensuplarinin atamalari yapilmamis ve butun tayinlerin durdurulmus oldugunu ogrenmis bulunmaktayim. Mezkur husus, MIT Mustesarligi'nin mevcut ve yararsiz faaliyet ve personel politikasinin, onumuzdeki gunlerde de surdurulecegini gostermektedir. Maruz durum muvacehesinde, bugunku MIT Mustesarligi yonetiminde yararli hizmet yapamayacagima inandigimdan, emeklilik muamelelerimin yapilmasini emir ve tensiplerine sunarim." Hiram Abas'in bu gorusleri 12 Eylul yonetiminin basindaki Devlet Baskani Orgeneral Kenan Evren tarafindan da paylasiliyor olmali ki, ASALA'ya donuk operasyonlari yonetme gorevi ona verildi. Mehmet Eymur'un Analiz'deki anlatimiyla, "Kosk, Hiram Bey'i cagirarak kan davasi konusunda gorevlendirdi. Fiilen Kosk'un kadrosunda gozukmesi mahzurlu olabilirdi; ama odemeler Kosk'ten yapilacakti. Hiram Bey kollari sivadi. Turkiye'nin prestijini kurtarmak gorevi yine ona dusmustu." Basbakanlik Teftis Kurulu Baskani Kutlu Savas, Hiram Abas'in yaptigi bu organizeyi ve bu operasyonlarin MIT'le iliskisini Susurluk Raporu'nda soyle yazdi: "Ermeni terorune karsi 12 Eylul'den sonra arayislarin basladigini tarihte Hiram Abas, Abdullah Catli, Haluk Kirci ve bir kisim ulkucuyu organize etmistir. Bu calismalar o tarihte Cumhurbaskanligi bunyesinde yurutulmustu. (Savas'in notu: O tarihte Sayin Kenan Evren Devlet Baskani, Milli Guvenlik Konseyi Baskani ve Genelkurmay Baskan sifatiyla gorev yapiyordu.) Fakat muhtemel ve menfi bir gelisme olmasi ihtimaline binaen calismalar MIT'e devredilmistir." Milli Istihbarat Teskilati da Susurluk sorusturmalari sirasinda, 1982 yilinda ASALA'ya donuk eylemler icin Abdullah Catli ile Paris'te iliski kurdugunu, Kutlu Savas'a acikladi. Ilk sivil mustesar 1965 yilinda kurulan Milli Istihbarat Teskilati'nin basina bugune kadar 13 mustesar atandi. Bu 13 isimden yalnizca onceki Mustesar Sonmez Koksal ve MIT'in simdiki patronu Senkal Atasagun sivil kokenli. MIT'in ilk mustesari Avni Kantan'dan, 1992'de gorevi birakan Teoman Koman'a kadar gorev yapan 11 isim ise asker kokenliydi. MIT Mustesarligi'na sivil bir isim getirilmesi girisimleri ilk olarak Turgut Ozal'in basbakanligi doneminde basladi. Ancak Ozal'in disaridan bir isim atamaktan, MIT'in icinden Hiram Abas'i mustesar yapmaya kadar uygulamaya koymak istedigi bir dizi formul basarili olamadi. 1980 sonrasinda Burhanettin Bigali ve Hayri Undul'un ardindan Teoman Koman 1988'de MIT Mustesari yapildi ve dort yil bu gorevini surdurdu. Ozal'in Cankaya Kosku'ne cikmasi ve Suleyman Demirel'in basbakanligi doneminde Teoman Koman'in ardindan ilk kez bir sivil isim olarak Sonmez Koksal goreve getirildi. Diplomat kokenli bir isim olan Koksal'in bu goreve getirilmesine MGK cevreleri de sicak bakti. DYP lideri Tansu Ciller'in Basbakanlik koltuguna oturmasinin ardindan yeniden MIT'e donuk revizyon girisimleri basladi. Sonmez Koksal'i MIT'in basindan almak isteyen Tansu Ciller Cankaya Kosku'ndeki Suleyman Demirel'in muhalefeti ile karsilasti. Bunun uzerine Ciller cok yonlu planini yururluge koydu. Basbakanliginin daha ucuncu ayinda bu girisimleri baslatan Ciller, MIT'in Istanbul Bolgesi Baskanligi'ndan sonra merkezdeki Yurtdisi Operasyon Baskanligi'ndan emekli olan Nuri Gundes'i, 1993 Agustos'unda "Istihbarat Basdanismanligi" kadrosuyla yeniden MIT'e aldi. Gundes kadrosu MIT'e gozukmekle birlikte fiilen Basbakanlik'ta gorevlendirildi ve Ciller'in istihbarat danismanligini yapti. Ciller ertesi yil, Hiram Abas'la birlikte 1988'de MIT'ten ayrilmak zorunda kalan Mehmet Eymur'u de yeniden getirdi. Aslinda Ciller'in mustesar yardimcisi yapmak istedigi Eymur, MIT Kontr-Teror Dairesi'nin baskan yardimciligina getirildi. Ancak fiilen daireyi o yonetiyordu, cunku baskanlik koltugu bostu. Ciller, en onemli adimi Basbakanliga bagli olarak kurdugu Kamu Guvenligi Baskanligi'ni kurarak atti. MIT'in ic istihbarata donuk gorevlerini ustlenmesi dusunulen bu birim, kisaca KGB olarak tartismalara konu oldu, tepkiler uuzerine de calistirilmadi. Susurluk tartismalari sonrasinda Sonmez Koksal'in Paris Buyukelciligi'ne gonderilmesinden sonra, MIT'in basina yeniden sivil bir isim arayisi basladi. Istihbarat cevrelerine gore, 30 Kasim 1997 gunu MIT karargahinda Basbakan Mesut Yilmaz'in onunde Kutlu Savas ile Sonmez Koksal'in yaptigi tartisma, Koksal'in MIT'in basindan alinmasina yolacti. Sonmez Koksal'in, "Ciller ailesine yakin" goruntusu de Yilmaz'in bu operasyonu yapmasinda rol oynadi. Sonmez Koksal'a donuk bu kaygilar Kutlu Savas'in Susurluk Raporu'na da acik olarak yansidi. 33 yillik bir gecmisi olan teskilatin kendi icinden bir mustesar cikarmasina Milli Guvenlik Kurulu cevrelerinden de tepki gelmedi. MIT'in icinden Emre Taner ve Mikdat Alpay gibi ust duzey yoneticilik yapan isimler on plana cikti. Sonucta MGK'da saglanan mutabakata gore, yine MIT'in kidamli isimlerinden, 31 yillik istihbaratci Senkal Atasagun teskilatin basina getirildi. Bruksel gibi dis merkezlerde gorev yapmis ve bir kontrespiyonaj (istihbarata karsi koyma) uzmani olan Atasagun, 1997 sonlarinda Londra'ya dis goreve gonderilmeden once MIT'in Operasyon Baskani olarak gorev yapiyordu. Boylece, 1967 yilinda askerligini yedek subay olarak yaptiktan sonra en alt kademede MIT'te goreve baslayip Operasyon Baskanligi'na kadar yukselen bir isim MIT'in tarihinde ilk kez Mustesarlik koltuguna oturdu. MİT raporları 1987 Eylul ayinda MIT Mustesari Korgeneral Hayri Undul, Guvenlik Dairesi Baskani Mehmet Eymur'u odasina cagirarak, konustuklari konular hakkinda bilgilendirici bir rapor istedi. Eymur, 10 Kasim 1987'de tamamladigi 23 sayfalik raporu, mustesar izinde oldugu icin yardimcisi Hiram Abas'a sundu. Eymur'un okumasi icin Cumhurbaskanligi MIT Temsilcisi Erkan Gurvit'e verdigi raporun bir kopyasi Gurvit'in istegi uzerine Cumhurbaskani Evren'e ulasti. Evren, yeni izinden donen MIT Mustesari Undul'den icinde firtinalar koparan bilgiler olan rapor olayini sorusturmasini istedi. Emniyet Genel Muduru Saffet Arikan Beduk ile gazetelerin genel yayin yonetmenlerinin masalarina da ulasan rapor, Dogu Perincek'in 2000'e Dogru dergisinde yayinlandi. Basbakan Turgut Ozal'in emriyle Teftis Kurulu Baskani Kutlu Savas sorusturma yuruturken Mehmet Eymur ve Hiram Abas emekliliklerini isteyerek MIT'ten ayrildilar. Eymur'un yardimcisi Eken de ayrilmak zorunda kaldi. 1987 yili Eylul ayinin son gunleriydi. MIT Mustesari Korgeneral Hayri Undul, Guvenlik Dairesi Baskani Mehmet Eymur'u odasina cagirdi. Mustesar, daha once MIT'in Kacakcilik Dairesi'ni yonetmis ve uzun bir Istanbul tecrubesi olan Eymur'e sunlari soyledi: - Tahterevallinin bir ucunda Hiram Abas, diger ucunda Nuri Gundes. Bir o cikiyor, bir digeri. Nedir bu konular, sen bu konulari iyi biliyormussun. Bu Dundar Kilic olayini, Nuri Gundes'i filan bana bir etraflica anlat. Ben seyahate gidiyorum. Donuste seninle bu yandaki odaya kapanalim, kapiyi kapatalim, aksama kadar oturalim. Bana bu konulari izah et. Bu sozlere karsilik Eymur ise soyle konustu: Bu konular son derece karmasik. Hasbelkader bu konularla gorevlendirildim. (Eymur, 1984'teki Babalar operasyonuyla Dundar Kilic ve Behcet Canturk'u sorgulamasini kastediyor.) Olay bazi ust makamlara kadar ulasiyor. Zaman zaman umitsizlige dusup kendi kedime, 'niye ve kime' hizmet ettigimi soruyorum. Bir hazirlik yapip bu konulari size arz edecegim. Bu konusma, dort ay sonra Turkiye'de firtinalar koparacak Birinci MIT Raporu'nun yazilmasiyla sonuclandi. 10 Kasim 1987 tarihli raporun basligi, "Banker Bako olayi, Polis icindeki cekisme ve Yeralti-Polis-Kamu Gorevlileri Iliskileri"ydi, yazari da Mehmet Eymur'du. Mustesara gore tahtarevallinin bir ucunda yer alan Abas o tarihte MIT Mustesar Yardimcisi'ydi. Gundes ise 1986 yilinda MIT'in Yurtdisi Istihbarat Baskanligi'ndan emekli olmustu. Gundes'in onceki gorevi de Istanbul ve Bolgesi Daire Baskanligi'ydi. Ancak Eymur, Istanbul'da da beraber calistigi Abas'i sadece amiri olarak gormuyordu. Kavaklidere'deki bekar evini de bir sure paylastigi Abas, onun icin hem bir 'agabey' hem de buyuk bir istihbaratciydi. Eymur, mustesarin talimati uzerine hemen calismaya basladi. Elindeki dosyalardan ve MIT'in arsivinden yararlanarak yazili bir not hazirladi. Mustesar Undul'e, "Seyahatinizden sonra konuyu size ar zedebilirim." dedi. Mustesar, "Simdi musait degilim, sana uzun zaman ayirmam lazim. Ben sana haber veririm." karsiligini verdi. Undul, kucuk not defterine de donuste alacagi bu brifing kaydini dustu. Mehmet Eymur, daktilo ettigi 23 sayfalik raporunu, 10 Kasim 1987 gunu tamamladi ve mutalaasini almak uzere Mustesar Yardimcisi Hiram Abas'a sundu. Rapor, 1980-85 doneminde MIT'en uzak kalmis olan Abas'in da cok ilgisini cekti. Bir hafta inceledigi raporun uzerine, "Iyi bir calisma, mustesara arz" notunu dustu ve Eymur'e, "Donusunde mustesara ver. Uygun gorurse ust makamlara arz edelim." dedi. 2 Aralik 1987 gunu Cumhurbaskanligi MIT Temsilcisi Erkan Gurvit'e bir dosya goturen Eymur, sohbet sirasinda cantasindaki raporu Erkan Gurvit'e okumasi icin verdi. Metni bir solukta okuyan Gurvit'le Eymur arasinda su konusma gecti: -Cok iddiali bir rapor. -Olabilir. Bazi kaynaklara dayanilarak hazirlanan bir istihbarat etudu. Bu bilgilerin devletin ust makamlarinca bilinmesi gerekir. Bu makamlarca uygun gorulurse detayli bir sekilde tahkik edilebilir. -Bazi ifadeler Atilla'nin ifadelerine benziyor. (Gurvit, o donemde Emniyet Kacakcilik Dairesi'nin basinda olan Atilla Aytek'i kast ediyor.) -Atilla'nin hicbir katkisi yok. Ben 1973'ten beri bu islerin icindeyim. (Eymur, 1973'te Abuzer Ugurlu ve Zihni Ipek'i sorguya almisti.) Eymur, Gurvit'in istegi uzerine rapor ve eklerinin bir kopyasini ertesi gun Cankaya Kosku'ne gonderdi. Firtina yeni yilin baslarinda koptu. Raporda agir sozlerle suclanan Istanbul polisinin basindaki Unal Erkan ve Mehmet Agar kisa surede olayi ogrendiler. Raporda ismi gecen emekli Genelkurmay Baskani Necdet Urug, Cumhurbaskani Kenan Evren'i ve MIT mustesarini arayarak, uzuntusunu iletti. Evren, MIT mustesarini Cankaya Kosku'ne cagirarak olayi sorusturmasini istedi. Mustesar Undul, "Haberim yok, konuyu arastiracagim." dedi. MIT mustesari izinden yeni donmustu. Aslinda rapor Eymur'un onun icin hazirladigi bir klasordu, o olmayinca goreve vekalet eden Hiram Abas'a sunulmustu. Eymur, altinda imzasi olan metnin sorumlulugunu ustlendi, emekliligini isteyebilecegini soyledi. Ne de olsa bu bir rapor degil, "MIT mustesarini basin araciligiyla kamuoyuna yansiyan konularda eldeki bilgilerle destekli olarak bilgilendirmeye donuk teskilat ici bir etut" niteligindeydi. Ancak gelismeler pek MIT yoneticilerinin kontrolunde seyretmedi. Rapor, Emniyet Genel Muduru Saffet Arikan Beduk'un de masasina ulasmisti, 1988'in basinda buyuk gazetelerin genel yayin yonetmenlerinin de masalarindaydi. Ancak, subat ayinin ilk haftasinda raporu Dogu Perincek'in yonetimindeki 2000'e Dogru dergisi yayinladi. Raporda ozetle, mafyanin Basbakan Turgut Ozal'a karsi DYP ve SHP'ye sizarak orgutlenme girisimlerinde bulundugu, Istanbul polisinin basindaki Unal Erkan ve Mehmet Agar'in yeralti dunyasi ile iliskileri bulundugu, Necdet Urug'un Istanbul Sikiyonetim Komatanligi sirasinda bu dunya ile iliskileri oldugu, Fahrettin Arslan, Dundar Kilic, Abuzer Ugurlu ve Behcet Canturk gibi isimlerin devlet gorevlileriyle baglantilari oldugu, bunlarin icinde Nuri Gundes gibi MIT gorevlilerinin de bulundugu, kacakcilik eylemlerine dayanan buyuk paralarin bu isimlerle devlet gorevlileri arasinda paylasildigi, buna karsilik yeralti dunyasinin eylemlerine goz yumuldugu, kacakcilik olgusunun teror olaylarinin da temeli oldugu vurgulaniyordu. Basbakan Ozal, kamuoyu baskisi uzerine Basbakanlik Teftis Kurulu Baskani Kutlu Savas'a sorusturma emri verdi. Kutlu Savas'in sorusturmasi surerken Mehmet Eymur ve Hiram Abas emekliliklerini istediler ve MIT'ten ayrildilar. Bu sirada Guvenlik Dairesi'nde Eymur'un yardimcisi olan Yarbay Korkut Eken de MIT'ten ayrilmak zorunda kaldi. Necdet Urug, Basbakanlik aleyhinde Danistay'da tazminat davasi acti. Danistay, MIT raporunu Basbakanlik'tan isteyince Turgut Ozal, Kutlu Savas'a, "Raporu gondermeyin" talimati verdi. Ozal, o gunun sartlarinda yeterince sonuc doguran rapor olayinin uzerinde daha fazla durmak istememisti. Boylece Urug, 40 milyonluk bir manevi tazminat davasi kazandi, bu parayla Izmir'deki kizina bir daire aldi. Raporda ismi gecen bazi devlet gorevlileri de kendilerini "siyirmayi" iyi becerdiler ve devlet kademesindeki yukselislerini yakin tarihlere kadar surdurduler. Ikinci MIT Raporu 18 yillik MIT istihbarat gorevlisi Tarik Umit'in Istanbul'da kacirilarak ortadan kaldirilmasinin uzerinden bir yil, Mehmet Ali Yaprak'in Gaziantep'te evinin onunden kacirilarak Siverek'e goturulup sorgulanmasinin uzerinden de iki ay gecmisti. 1994'te Kontr-Teror Merkezi'nin yoneticisi olarak yeniden MIT'e donen Mehmet Eymur, bazi gazetecilere cantasindaki rapordan "not almalari" icin izin verdi. O ayin sonunda kumarhaneler krali Omer Lufi Topal da Istanbul Sariyer'de olduruldu. Ancak buyuk gazetelerin yoneticileri, tipki birinci raporda oldugu gibi, bu ikinci raporu yayinlamak icin de hic heves gostermediler. Birincisinde oldugu gibi bu ikinci metinde de agir suclamalarin hedefi Mehmet Agar'di. Daha once yeralti dunyasi ile iliski icinde olmakla suclanan Agar, bu kez Emniyet Genel Mudurlugu bunyesinde sivil sahislardan mutesekkil bir suc orgutu kurmakla suclaniyordu. Sonucta yine Dogu Perincek imdada yetisti. Abdullah Catli'nin Mehmet Ozbay kimligiyle Turkiye'de serbestce dolastigini, uzman emniyetci kimligi tasidigini, buna dayanarak silah ruhsati aldigini desifre eden 2. MIT Raporu'nu Dogu Perincek'in Aydinlik dergisi 22 Eylul 1996 gunu yayinladi. Susurluk kazasi, bu raporun yayinlanmasindan 45 gun sonra meydana geldi. Mercedes'te bulunan Mehmet Ozbay'in gercek kimligini gizlemeye donuk calismalar yarim saat icinde sonucsuz kaldi ve 3 Kasim gunu meydana gelen kazanin uzerinden bir saat bile gecmeden butun Turkiye, kazada olen Mehmet Ozbay'in Abdullah Catli oldugunu ogrendi. Gercekten de raporda yazildigi gibi uzerinde kimlikler cikmisti. MIT yoneticileri baslangicta bu raporu kabul etmediler. Meclis Komusyonu'na konusan Mustesar Sonmez Koksal, "1987 tarihli rapor zaten ilgilisi tarafindan ustlenildi. Onun disinda yazilan bir rapor yoktur." dedi. Mehmet Eymur de Meclis Komisyonu'nda raporu dogrudan ustlenmedi. Ancak, boyle bir rapor ya da metnin ancak bazi MIT gorevlilerinin kaleminden cikmis olabileceginden kimsenin kuskusu kalmadi. Bu raporda ozetle, Emniyet Genel Mudurlugu doneminde Mehmet Agar'in gorunuste PKK ve DEV-SOL'a karsi operasyonlar yapmak amaciyla Abdullah Catli, Haluk Kirci, Sami Hostan ve Yasar Oz gibi isimlerden olusan bir ekip kurdugu, bu ekibi eski MIT gorevlisi Korkut Eken'in sevk ve idare ettigi, ekipteki kisilere resmi kimlikler, yesil pasaportlar verildigi, bu kisilerin polis eskortlariyla dolastigi, uyusturucu kacakciligi, adam oldurme gibi eylemleri yaparken polis himayesinden yararlandiklari, Tarik Umit, Lazim Asmaili ve Askar Simitko'yu bu ekibin kacirarak ortadan kaldirdigi, Mehmet Ali Yaprak'in bu ekipce kacirilip Sedat Bucak'in Siverek'teki evinde sorgulandigi, Yaprak'tan dort milyon mark alindigi, onlem alinmazsa bu ekibin siyasi cinayetlere de yonelebilecegi vurgulaniyordu. MİT'in cevapları Milli Istihbarat Teskilati, onceki Mustesar Sonmez Koksal doneminde Internet'te bir sayfa acarak, topluma karsi acik ve seffaf olma yonunde ilk adimi atti. MIT'in tarihcesi, kurulusu, yapisi, gorevleri anlatilirken, sorulu-cevapli bir bolumle de MIT'e donuk kuskular giderilmeye calisiliyor. MIT'in Internet sayfasindaki bu bolum soyle: MIT'in sivillesmesi kavrami neyi ifade ediyor?: Batili demokratik ulkelerin servislerinde asker kokenli personel kullanmanin orani cok daha yuksektir. Meseleye asker-sivil gibi ayirimci bir yaklasimla bakilmamalidir. Ulke cikarlari ve ihtiyaclara gore, uzmanlik alanlarinin zorunlu kildigi kadrolasma, personel politikasinin temel unsuru olmalidir. Halen MIT bunyesindeki asker kokenli personel miktari tek rakamli yuzdeleri gecmemektedir. Teskilat bunyesinde calisan her gorevli MIT mensubu olma kimligi ile butunlesmis olup, uzmanlik alanlarinda en yuksek verimliligi saglama gayreti icindedir. MIT bunyesinde baslatilan yeni yapilanmanin amaci nedir?: Dunyada ve bolgemizde her sey cok hizli degisime ugramaktadir. Bircok alanda gelisen butunlesme iliskilerine ragmen, ulkeler ve gucler arasindaki cikar farkliliklari catismalari daha da artirmaktadir. Turkiye; uluslararasi ve bolgesel politikalarin etkilesim alani icinde belirleyici rollere sahip, lider bir ulke konumundadir. Bu sebeple, dayanisma kurulmak istenen veya gelismesi engellenmek istenen bolgesel bir guc konumundadir. MIT'in, Turkiye'nin gelisen ihtiyaclarina, ulkelerarasi iliskilerinin niteligine cevap verebilen bir yapiya kavusturulmasi, devletimizin gelisme dinamigi bakimindan hayati onemi haizdir. Guvenlik, stratejik istihbarat konularinin yani sira, organize suclar ile teror tehdidinin onlenmesinde, ekonomik guvenligi saglayici calismalarda gerekli yerini almak zorundadir. Ayrica, gelisen ve buyuyen Turkiye'nin bolgesel guc olarak yaratilmasinda istihbaratin oncelikli katkisinin saglanabilmesi, istihbarat uretimini gelistirici calismalarimizin temel unsurudur. Yeni yapilanmanin hedeflerini bu cercevede degerlendirmek mumkundur. MIT calisanlarinin miktari nedir, nasil bir personel politikasi uygulanmaktadir?: Teskilatta calisanlarin miktari konusunda aciklama yapilmamaktadir. MIT'in gelisme hedeflerini gerceklestirici bir personel politikasi planli sekilde uygulanmaktadir. Siyasal ve Sosyal Bilimler, Kamu Yonetimi, Uluslararasi Iliskiler, Hukuk, Ekonomi, Isletme, Iletisim, Dil Bilimleri, Bilgisayar, Fizik, Kimya, Istatistik gibi cesitli uzmanlik alanlarindan sinavla alinan, dil bilen personelle "Istihbarat Meslek Sinifi"ni yaratma, baska bir deyimle profesyonellesme sureci yasanilmaktadir. Teskilat bunyesinde, esit haklara sahip onemli sayida kadin personel de bulunmaktadir. Erken emeklilikle ilgili duzenleme nicin yapildi?: MIT mensuplari icin erken emeklilik, surekli stresli gorevin zorunlu sonucu oldugu kadar, uygulamaya soktugumuz personel politikamizin temel unsurlarindandir. Teskilatin buyuk cogunlugu tarafindan desteklenen erken emeklilik karari ile Istihbarat Meslek Sinifi yaratilmasinin onemli adimlari atilmistir. Bosalan kadrolar yerine lisan bilir, cagimizin gelismelerini takip edebilecek yetenekli gencler alinmaktadir. Emekli olanlarin tecrubelerinden yararlanilmaya da onem verilmektedir. Benzer yas sinirlari Turk Silahli Kuvvetleri, Emniyet Teskilati gibi kuruluslar icin de soz konusudur. MIT; emekli ve faal gorevlerde bulunanlarla, her kesime guven verebilecek bir yapiya sahiptir. MIT'in yabanci istihbarat teskilatlariyla iliskilerinin mahiyeti nedir?: Yabanci istihbarat teskilatlariyla iliskiler kanuni gorevlerin sinirlari, milli cikarlar ve siyasi otoritenin kararlari cercevesinde sekillenir. Turkiye'nin cikarlarinin gerekli kildigi ihtiyaclara gore her ulkenin servisi ile iliski kurulabilmektedir. Isbirliginin derecesini tayin eden unsurlar da, karsilikli menfaat ilkesi ve milli cikarlarin tayin edici rolu ile sekillenmektedir. MIT'in ulusal ve uluslararasi terorle mucadele politikasi nedir?: Terorle mucadelede daha aktif sekilde yer alabilmenin calismalari gelistirilmektedir. Terorizmin, milli, bolgesel ve uluslararasi baglantilarini dikkate alarak, haber toplama analiz calismalarinda, isbirligi saglanan yabanci servislerle ve ilgili kuruluslarla koordinasyonun gelistirilmesinde, verimliligi artirici tedbirler alinmaktadir. Uyusturucu ticareti, silah kacakciligi gibi organize suclar, ekonomik, politik, guvenlik sorunlarinin terorle baglantisini dikkate alan bir calisma kavrami cercevesinde faaliyetlerin yonlendirilmesi esas alinmistir. MIT'in ic politikada taraf tutma durumu olabilir mi?: Zaman zaman yanlis bilgilenme veya maksatli yonlendirmelerden kaynaklanan bazi iddialar ortaya atilarak, MIT'i ic politikanin bir araci olarak gosterme gayretlerine rastlanabilmektedir. MIT, anayasa ve kanunlarin belirledigi yetkileri cercevesinde, milli ve uzman bir kurulus olarak gorevini yurutmektedir. MIT calisanlarinin gorev ve sorumluluklari, demokratik ve hukuk ilkelerinin hakim oldugu Anayasa rejimini koruma ve guclendirme inanc ve kararliligi ile sekillenmektedir. Bazi kesimlerden MIT'e yoneltilen elestirilerin sebepleri nelerdir?: Zaman zaman farkli inanc, ideoloji ve dusunceye sahip bazi kesimlerin elestirileriyle karsilasilmaktadir. Bu elestirilerin buyuk cogunlugunun, yanlis bilgilenmeden kaynaklandigi soylenebilir. Ayrica, gecmis tarihlerde, gunun kosullari icerisinde ortaya cikmis, arzu edilmeyen bazi durumlarin, gunumuzde yapilan degerlendirmeler icin de gecerli sayilmasi, yaniltici elestirileri ortaya cikaran onemli sebeplerdendir. MIT, insanlarin inanclarina ve ozgur dusuncelerine saygi gosterilmesini prensip olarak benimsemistir. Ancak inanclarin ve ozgur dusuncenin mevcut Anayasa duzenini hedef alan siyasi hareketlerin veya terorizmin amaclari icin, yasal yollar disinda istismar edilmesine yonelik orgutlu ve maskeli faaliyetleri izlemek de MIT'in baslica gorevlerindendir. Dogru bilgilere dayanilarak yapilan ve yapici olan her turlu elestiri onemle degerlendirilmekte olup, MIT'i guclendirme calismalarimiza isik tutmaktadir. Stratejik ve guvenlik istihbaratlarinin MIT catisi altinda bulunmasi veya ayrilmasi tartismalarina MIT nasil yaklasiyor?: Turkiye'de ic ve dis tehditlere bir butun olarak yaklasilmasi zorunludur. Turkiye'nin jeostratejik konumu, bolgesel sorunlar, bolgesel ve uluslararasi cikar catismalarinin yarattigi tehditler, siyasi,ekonomik,askeri,guvenlik meselelerinin ic iceligi, analizlerde butunlestirici calismalari kacinilmaz kilarken, haber toplama gayretlerinin yonlendirilmesinde de ayni ihtiyaci ortaya cikarmaktadir. Diger guvenlik kuruluslarinin, gorev cerceveleriyle baglantili olan istihbarat calismalarinin sinirlarinin belirlenmesi ve kuruluslararasi koordinasyon ile stratejik anlamda istihbaratin MIT bunyesinde merkezilestirilmesinin zorunlulugu farkli seylerdir. Guvenlik istihbarati yurtici faaliyetlerle sinirli degildir. Onemli olcude yurtdisinda da tehdit olusturdugu gibi, soz konusu tehditlere destek veren ulkelerle baglantili olarak, stratejik istihbarat ile de butunlesmektedir. MIT bunyesinde, yeni yapilanma cercevesinde, guvenlik ve stratejik istihbarat konulari, Istihbarat Baskanligi catisi altinda toplanmistir. Turkiye'nin jeostratejik konumunun yarattigi tehditler arasindaki baglantilari dikkate alarak, ayni cati altinda yapilan koordinasyon ve analiz calismalarinin istihbarat uretimindeki etkinligi artiracagi degerlendirmesi ile calismalar yonlendirilmektedir. MIT'in teknik imkanlarinin seviyesi nedir?: Cagimizda teknoloji basdondurucu bir hizla gelismektedir. Iletisimden, bilim dallarina, cesitli uretim alanlarina kadar her konu teknolojinin ve bilgisayar kullaniminin hakimiyeti altina girmektedir. Gelisen, buyuyen Turkiye'nin gelecegi, cagdas bilimin ve teknolojinin yaygin ve etkili sekilde kullanilabilmesine baglidir. MIT olarak, her gecen gun genisleyen ve agirlasan gorevlerimizin ihtiyaca cevap verebilecek seviyede basarilabilmesi icin, teknolojik gelisme yonunden de onemli adimlar atilmistir ve calismalar devam ettirilmektedir. Turkiye'nin jeostratejik yapisi teknolojik gelismelerin istihbarat uretimine olan katkisinin artirilmasini zorunlu kilmaktadir. Bu calismalar, devletimizce teskilatimiz icin onemli gelismeler saglayacaktir. Diger istihbarat birimleri Milli Istihbarat Teskilati'nin yani sira, istihbarat toplama gorevi olan diger devlet birimleri soyle: Emniyet Istihbarati, Genelkurmay Istihbarati ve Jandarma Istihbarati. Emniyet Istihbarati'ni kurma calismalari, 1960 oncesinde Adnan Menderes Hukumeti ile basladi. O tarihe kadar Emniyet mudurluklerinde "ozel buro, siyasi sube, onemli isler mudurlugu" gibi birimlerin gordugu fonksiyon, yeni bir cati altinda yapilmak istendi. 1959'da ozel buroyu kaldiran Icisleri Bakani Namik Gedik, Ergun Gokdeniz'i Emniyet Istihbarati'ni kurma calismasi ile gorevlendirdi. Araya 27 Mayis ihtilali girdi; ancak ihtilalcilerin ilk el attigi alanlardan biri MIT ve Emniyet oldu. Gokdeniz yeniden gorevlendirildi. Emniyet Istihbarat Dairesi'nin kurulmasi Milli Birlik Komitesi tarafindan onaylandi. Ilk Daire Baskani da Ergun Gokdeniz oldu. Gorevi "ic istihbarat" olan Emniyet Istihbarati'nin onde gelen ismi Hanefi Avci, Turkiye'de istihbarat gorevi yapan devlet organlarinin mutlaka Meclis tarafindan denetlenmesi gerektigini, Mehmet Ali Birand'in 32. Gun programinda soyle anlatti: "Meclis'in bizim uzerimizde yani askeri kesim, Milli Istihbarat ve bizim uzerimizde herhangi bir denetimi yok. Siviller bunu kendileri icin bir gorev saymiyorlar. Hatta daha acik soyleyeyim siviller biraz da cekiniyorlar bu teskilatlardan. Yani gelip bizleri denetlemekten, Milli Istihbarat'i denetlemekten biraz urkuyorlar. Bu kendilerinin gorevi degilmis, bu teskilatlar daha kendilerinin ustundeymis gibi goruyorlar. Turk demokrasisinin carpikliginin cok bariz bir ornegidir bu. Simdi bunu siz tahkik etmezseniz, arastirmazsaniz nasil cikaracaksiniz. Hep baskasindan bekliyoruz, peki kim arastiracak? Dort aydir bu konular arastirilmis degil, bir tahkikat acilmis degil veya en azindan benden sorulmus degil..."
Kaynak :08/02/2001 ZAMAN GAZETESI www.zaman.com.tr
posted by gildorx @ 4/29/2005 05:57:00 ÖS,
